Eqqaaniut Finn Outzen Kapel’imut tunngasoq Saqqummersinneqarfia 22.01.2025
Grønlands Fiskeriundersøgelser’imi pisortamut tullersortaasimasoq – Pinngortitaleriffimmi biologiusimasoq Finn Outzen Kapel toquvoq. Finn Kapel 91inik ukioqalerpoq.
Finn O. Kapel inuunini naallugu nunatsinnut tunngasutigut pimoorussilluinnarluni suliaqarsimasutut amerlasoorpassuarnik eqqaamaneqassaaq, minnerunngitsumik nunatsinni imaani miluumasut pillugit ilisimatusarsimanerani piujuartitsiniartumillu atorluarneqarnissaannut tunngasutigut suliniuteqarluarsimanera eqqaamallugu.
Kapel 1933imi inunngorpoq. 1953imilu Herlufsholm kostskolemi matematik’imik aallussinerulluni angusai angusai agguaqatigiisikkaanni pitsaalluinnartuusimapput. 1960imi Københavnip Universitet’iani pinngortitap pinngorfiata oqaluttuarisaanerata immikkoortortaqarfiani tassa Naturhistorisk Geografisk Fakultet-imi aalisakkat uumariaasiannut tunngasunik samminnilluni kandidatinngorsimavoq. Kapel 1961imi atorfineqqaarpoq, Nuummi Seminariami Realskolemilu ilinniartitsisunngorami. Tassaniipporlu 1969ip tungaanut, biologi, geografi timigissarnerlu ilinniartitsissutigisimallugit. Finn’ip kajumilluinnarluni aallussisarneranut takussutaasumik ilaatigut ilinniartitsisut ataatsimiitsitaliaanni siulittaasunnngorsimavoq seminariallu lejrskolertitsiartortarneranut ataatsimiitsitaliami aamma siulittaasuusimalluni. Taamanikkut ilinniartuusimasut Finn nuannersunik eqqaamasaqarfigaat. Nunatsinniinnera kipineqarpoq 1966-67’imi Københavnimi Kalaallit Nunaannut ministeriaqarfimmi seminariami ilinniartunut nakkutilliisunngorami.
1969imi Kapel – ilisimatusartut akornganni taamatuinnaq taaneqartarami – Grønlands Fiskeriundersøgelser’mi atorfinippoq, ilisimatusarnermi ikiortitut (taamani ilisimatusartoq atorfinitsinneqaqqaaraangami taamatut taaneqartarami) puisit suliaqarfigilerlugit. Suliaali sukkasuumik annertusisimapput. Ukiunimi arlalinni Kapel kisimiilluni ilisimatusarlunilu Kalaallit Nunaanni puisinut arfernullu tunngasutigut siunnersuisartussasut atorfeqarami – ingammik pisarineqarnerusartut tassani pineqarlutik. Taamanikkut siunnersuinerit Ministeriet for Grønlandimut tunngassuteqartut, suliarisarpai, nunani tamalaani ataatsimiitsitalianut siunnersuiutigisarluni soorlu ICES/NAFOmi (International Council for the Exploration of the Sea/North Atlantic Fisheries Organisation) suleqatigiissitaliat aataanut natsersuarnullu tunngatillugu (1985imiit ukiorpassuarni ataatsimiitsitaliami tassani siulittaasuusimavoq), aammattaaq IWC’mi (International Whaling Commission). Suliassarujussuaq arfernut arfineq-marlunnut tunngasoq (allallu suliassat takkussuuttut ilanngullugit), puisinullu assigiinngitsunut arfinilinnut tunngasut, aarrit ilanngullugit sammisarisarsimallugit. Kalaallit Nunaanni pisarineqarsimasut nalunaarsueqqissaarneqarneri annertuut atorlugit Kapel Kalaallit Nunaanni imaani miluumasunut tunngasunik annertoorujussuarmik saqqummersitsisarsimavoq nunamilumi qanoq peqartiginera ilannguttarlugu.
Suliai aallaqqaammut puisiunerusimapput, taamaattumillu avannaani Upernavimmiit tunumi Ammassalik tikillugu asimi misissuinerparpassuit ingerlattarsimavai. Piniartut najugaqartullu suleqatigalugit, Kapel puisinit misissugassarparpassuarnik tigusiffiginnittarsimavoq. Taamaattumillu nunatta sineriaani ikinnguterpassuaqalersimalluni. Misissukkat atorlugit saqqummersitsisarsimaqaaq puisit pisarineqartartut uummartussusiannut sananeqaataannullu tunngasunik. Aataat natsersuillu aallunnerusimavai, ilisimatoorli emeritus Tore Haug (Norwegian Institute of Marine Research) malillugu Kapel-ip natsersuit aallutissallugit nuannarinerpaajusimavai.
Ukiuni 1974-84 Kapel aamma asimi arfernik misissuisarpoq norsket arfernik misissuissutaat umiatsiaq KATO ilaaffigalugu.
Kapel 1981imiit Grønlands Fiskeriundersøgelserimi imaani miluumasunut immikkoortortaqarfimmi aqutsisunngorpoq 1992ip tungaanut, tamatuma kingorna taartaasutut suleriarluni naalagaaffiup biologiatut/tullersortitut atorfeqalerpoq. Tamannalu pivoq Nunatsinni naalakkersuisut aalajangigaannik Grønlands Fiskeriundersøgelser nunatsinnut nuullugu 1989imi akisussaaffigineqalermat. Kapel tunniusimalluinnarluni Nuummi aqutsisunngortunut sulilluarsimavoq, taamaasillunilu nunat marluk akornganni ilisimatusarluni suliffeqarfiup nuunneqarnerani nalunaarsuinerujussuit misissugassatullu katersorsimasarpassuit nalunaarsorlugit nussorneri attaveqatigiinnerlu ingerlassimallugit. Suliffeqarfillu taanna 1995imi Pinngortitaleriffik/Grønlands Naturinstitut taaguuteqalersinneqarpoq.
Kapel ukiorpassuarni kandidatinngorniartut inaarutissatut suliaqaraangata ilitsersuisuusarsimavoq.
Finn Kapel kisiartaalluni ilisimatusartutut nunatsinni imaani miluumasunik misissuisutut sulisimaneraniit ullumikkumut pisoqartorujussuusimavoq ingerlatallu assigiinngiiaartorujussuangornikuupput. Finn 1969imi atorfininneraniit 1995imi Pinngortitaleriffik Nuummi pilersinneqarneranut ataqqinaataasumik ineriartortitseqataasimaqaaq.
Kapel assigiinngiiaartorujussuarnik ilisimannittorujussuuvoq. Utoqqalinersiuteqalereerneratalu kingorna imaani miluumasut oqaluttuarisaanerinik ilisimanninnerujussua ersersinneqarpoq saqqummersikkamiuk “Otto Fabricius and the seals of Greenland”, tassa Otto Fabricius Kalaallit Nunaannilu puisit, 2005imi 150inik quppernilik Meddelelser om Grønland’imi saqqummiukkamiuk. Tassani Fabricius’ip siulliulluni 1790imi suliai Kapel’ip nammineq tuluttuunngortillugit nunani tamalaani ilisimatusartunut paasineqarsinnaanngortikkamigit. Allaaserisaminik Kapel’ip Fabricius’ip Kalaallit Nunaaanni puisit pillugit ilisimaligai ilisimaneqalersimasunut attavilertarpai. Kapel-illu suliaa nuna tamakkerlugu nunanilu tamalaani iluarineqarluinnarsimavoq. Kapel-ip assigiinngiiaartorujussuarnik pinngortitamut tunngasunik ilisimasaqarnera ilaatigut takuneqarsinnaavoq asimi atorneqarsinnaasoq atuagaq Grønlands Flora, Nunatta naasui pillugit atuakkioqataagami.
Kapel peqatigiiffeqarnerup tungaatigut peqataalluartarsimavoq suliffeqarfimmilu nalliuttorsiorpalaartoqartillugu nuannisartitseqataasuaannarluni. Timiminik atuilluartuusimavoq assullu qitinneq timersornerlu nuannarilluinnarsimallugit. Grønlands Fiskeriundersøgelsemi fiistertoqartillugu Kapel naammagittangaarluni qiteqatigiilluni qiteriaatsimut ilitsersuisuusarsimavoq: Lancier. Inuusuttuulluni Herlufsholmimi arsarnermut angusarissaarluinnarsimavoq, uummataali killissani angusimavaa. Kapel’ili naggatissaa tikillugu pisinnaalluarsimavoq, qanigisai malillugit 2025imi januaarip 10ani uppiinnavissimavoq unnukkut kaffisugassaminik aserortereruttornermini nipilersuusiarsuarnik tusarnaarusaarnermi nalaani.
Suleqatigisimasat akornganni Kapel eqqaamaneqarumaarpoq inussiarnisaartutut, pitsaasutut, ilisimasaqarluinnartutut inuttullu aallussilluartarsimanermigut.
Finn O Kapel’ip eqqaaneqarnera ataqqinartuuli
Erik W. Born aammalu Klaus Nygaard
