Arfiviit aqqartarnerat aaqqissuussaasoq Saqqummersinneqarfia 02.09.2024
Arfiviit nunarsuarmi miluumasuni uummartunerpaat annerpaallu akornanniipput. Issittup imaani uumassusillit ataqatigiiarnerannut pingaaruteqarluinnartuuvoq. Arfiviit nerisassarsioriaasii paasisaqarfiginerorusullugit, ilisimatusartut arlallit suleqatigiillutik, Pinnngortitaleriffimmiit Mads Peter Heide-Jørgensen siuttoralugu, arfiviit aqqaamasarneri misissorsimavaat. Arfiviit aqqaneq- marluk sekundit tamaasa nalunaartartunik uuttortaatilersorneqarsimapput, arfiviit qanoq ititigisumut aqqartarnersut paasisaqarfigerusullugit. Arfivinnik misissuineq ukiuni 2008-miit 2019-imi upernaat tamaasa Qeqertarsuup Tunuani ingerlanneqartarsimavoq, arfiviillu katillugit ulluni 144-ni aqqartarneri misissorneqarsimapput.
Arfiviit itissutsini assigiinngitsuni aqqartarneri misissoraanni, aaqqissuussaaneri takujuminaassinnaapput. Arfiviit itissutsini aaliangersimasuniinnerusarnerat, ilaanneeriarlutillu anersaariartorlutik puisarnerat eqqaassanngikkaanni, aqqaamanerminni aaliangersimasumik pissuseqarnersut naatsorsoruminaassimapput.
Aqqaamanerminni pissusilersuutaat aaqqissuussaanersut paaserusullugit, ilisimatusartut misissueriaaseq misilittakkanik aallaavilik kaosteorimik taaneqartartoq atorlugu kisitsisimapput. Kaosteori matematikkimi kisitseriusaavoq, kisitassanut pisariusunut paatsiveqarpasinngitsutullu isikkulinnut atorneqartartoq. Kisitsiserpassuit naatsorsoruminaatsut ilioraqqinneranni, kisitsisit aaliangersimasut uteqattaarneqartarneri ersertaramik.
Arfiviit aqqartarnerisa aaliangersimasumik pissuseqarnerinut takussutissaq siulleq tassaavoq, ullup unnuallu nikittarnerat malimmassuk, ualinerani aqqarneqqortusisarlutik. Arfiviit nerisannaamik illeqqat itissutsini assigiinngitsuni nikittarnerat aqqarujussuartarnerminnut nalimmassarsimavaat, illeqqammi ualikkut immap itinerusuanut pisarmata.
Uissuumminarneruvorli arfiviit marluk ataatsikkut aqqartarsimammata, naak imminnut ungasikkaluaqalutik. Arferit taakkua marluk ilaanni 5 kilometeritut allaalluunniit 100 kilometeritut ungasitsigalutik, sapaatip akunnera pallillugu ataatsikkoqqissaaq aqqaqatigiittarsimapput. Arferit imminnut 100 kilometerisut ungasitsigalutik nipi qatitooq atorlugu attaveqatigiissinnaasarpasipput.
Arfiviit ataatsikkut aqqaamasarnerat tupinnartuliaavoq, aammali pinngortitami nassuiaruminaatsunik takujuminaatsunillu naapitsisoqartarneranut takutitsisuulluni.
Arfiviit aqqaneq-marluk aqqartarnerinut takussutissiaq (BW01-BW12 immikkut qalipaasigaq piffissami martsip aallaqaaniit juunip aallaqaataanut nalunaarsugaq.
Ilisimatusartoqatigit ukuupput:
Associate Professor Evgeny A. Podolskiy, Arctic Research Center, Hokkaido University, Professor Jonas Teilmann, Department of Ecoscience, Aarhus University, og Professor Mads Peter Heide-Jørgensen fra Afdelingen for Fugle og Pattedyr, Pinngortitaleriffik.
Misissuinermit inernerit pillugit allaserisaq Physical Review Researchimi atuarneqarsinnaavoq.
Sukumiinerusumik paasisaqarniaraanni attavigisassaq:
Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfimmi ilisimatooq Mads Peter Heide-Jørgensen Phone: +45 40257943 Email: mhj@ghsdk.dk
