Ilisimatusartartut kalaallit ’Neil Armstrong’imi issittup imartaani eqqumiitsunik misissuipput Saqqummersinneqarfia 15.11.2024

Ilisimatusartartut Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmeersut 2024imi oktobarimi qaammat ilivitsoq amerikamiut ilisimatuussutsikkut umiarsuaannut  Neil Armstrong’-mut ilaallutik misissueqataapput. Ilisimatusartuuneq Thomas Juul-Pedersen, laboratoriemi ataqatigiissaarisoq Else Osterman aammalu Alenya Merz, Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi aammalu Hollandimi Rijksuniversiteit Groningenimi kandidatinngorniartoq peqatigiillutik Nunatta Canadallu akornganni imaani uumasoqatigiiaat pillugit Davisstrædemi pingaaruteqartunik nalunaarsuisimapput.

Amerikamiut ilisimatuussutsikkut umiarsuaat Neil Armstrong

Sulineranni qitiulluinnartuumik atortuuvoq CTD/rosette, suliassai soorpiaassanersut apeqqutaallutik tulluarsaaffigineqarsinnaasoq 24inik puujaasartalik, immap itissusaani assigiinngitsuniit misissugassanik katersisartoq, aammattaaq assigiinngitsut uuttortaatigisarpai, immap ikera tamakkerlugu suussusersuisinnaassusilik. Suleqatigiiullutik immamiit nalunaarsuilluaqaat illeqqanik algenik fytoplanktoninik taaneqartartunik isaannarnik takuneqarsinnaanngitsunik misissuilluaqqissaaramik. Sananeqaatit uumassusillit tamakkua imaani nerisareqatigiiaanut pingaaruteqartuupput, qaamaneq uumassutissanngortittaramikku, soorlu nunami naasutulli, taamaasillutillu imaani uumasoqarnissaanut, aalisagaqarnissaanut arfeqarnissaanullu ilalertuutaallutik. Maluginiakkat ilagaat misissueqatigiittut fytoplantoninik uumasunik naammattuuisarmata sinerissamiit kilometerinik untritilinnik avasissusilimmi immap qaavaniit 40 meterit angullugit itissusilimmi uumasarlutik, naak seqerngup qaamarngata angorpiarsinnaanngisaanniittumi.

MIsissuutit imermik immerneqartartut

‘Kalaallit Nunaata kitaata kujasinnerusortaani upernaakkut fytoplantoninik pinngorartoqartaqaaq, imaq qorsorasaartuinnanngortillugu. Sinerissamiilli taamak ungasitsigisumi fytoplanktoneqartiginera oktobarimilu imaani taamatut itissusilimmiittoqarnera pissanganarluinnartuuvoq. Kalaallit Nunaanni immami uumasoqatigiiaat oqaluttuarisaaneranni killiffiuvoq pingaaruteqarluinnartoq nallerneqarsinnaanngitsoq! Thomas Juul-Pedersen, Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi ilisimatusartuuneq oqarpoq. ‘Fytoplanton taamak ititigisumiittoq ungasianiit uuttortaatinit nutaaliaasunit nalunaarsorneqanngisaannarsimavoq, soorlu satellitsikkut, matumanilu ersersinneqarpoq, ilisimatusarluni angalanerni misissugassanik tigusisoqartarnissaa misiliutitut ingerlatsisoqartarnissaanik pisariaqarluinnartoq, allatigulluunniit misissugassanik katersisoqartariaqartartoq’.  

Else aamma Alenya umiarsuup Neil Armstrongip laboratoriaani imarmik misissuisut

Umiarsuarmut ‘Neil Armstrong’ ilaaneq Davis Strædemi nakkutiginninnermut ilaavoq, ukiuni qulikkaani marlunni imartami tamaani tigussaasumik akuutissatigullu imarpissualerisutut nakkutigineqarsimasoq. 2020imiilli Silap Pissusiata Ilisimatusarfimmi ilisimatusartut fytoplanton aallaavigalugu imarpissualerinerup silarsuaani iluaqutaasimavoq. Misissuineq tassunga tunngasoq ’issittumut isaarianut’ sisamaannaasunut ilaaginnarpoq, Issittummi imarpiani immamilu kujasinnerusumi imarpinnut tunngatillugu immap taarserarneranut attuumassuteqartuugami. Piffissamilu sivisuumi alaatsinaannerit pingaaruteqartuupput, Issittup Imarpiata malussajaqisup uumasoqatigiiaavisa allanngornissaanut tunngatillugu nunarsuup sinneranut sunniuteqartarmat.

Imerfik flamingomik sanaaq 2.600 meterisut ititigisumiissimagaangami naqitsineraniit millisimasaqaaq.

Alenya’mut Else’mullu ilisimatusarneq angalanermi kisimi pingaarnersaanngilaq. ‘Umiarsuup qaavani ullut tamakkiallugit akunnerpassuarnilu laboratoriameeqatigiinnerit oqaloqatigiillualernernik ikinngutigiilernernik, aammalu kaffisungaatsiarnermik chokoladetornermillu kinguneqartarput,‘ Alenya oqaluttuarpoq. ‘Peqataasut ilaasa allaat namminneq kaffiliutitik nassartarpaat!’ Angalanermi nuannarineqarluartutut ileqquulernikuuvoq imerfiit flamingomik sanaat qalipaatigissunik allattuiffigalugit titartaaffigalugillu imernik aallerfiusunut ikkussorneqartarneri, taamaasillutik 2600 meterisut ititigisumukartinneqartarlutik. Imerfiit taakkua qaqinneqaqqikkaangamik immap itisuup naqitsinerujussuata piliaanik eqisimasarput mikisuaranngorlutik.

Imerfiit qalipagarpassuit immap naqitsineranit millisitat

Angalaneq taamaalilluni peqataasunut tamanut pissarsiaqaataalluarsimavoq, ilisimalikkallu nutaat Davisstrædemeersut nunat tamalaat akornganni silap ilisimatusarfigineqarneranut tunngatillugu suleqatigiinnermut ilaalertussaassapput. atortullu automatiskimik ingerlasussat sumiffinnut kivitinneqaqqereerput ukiuni 20ngulersuni ataavartumik paasissutissanik katersinernut ilaalertussaapput, taamaasillunilu ukiut marluk qaangiuppata misissuinerit ingerlateqqinneqartussaapput.

Attavigisassaq: Thomas Juul-Pedersen (thpe@natur.gl)