Inuialuit ukiuni 700ni qaqortarniartarnerisa sunniutaat Saqqummersinneqarfia 09.09.2024
Ilisimatusartartut nunanit tamalaaneersut Københavnip universitetianit University of Torontomeersuniillu ilisimatusartunit aqunneqartut qilalukkat qaqortat saarngi Canadami Machenziep eqqaani kuup immallu naapinneranni assaanerminni pissarsiarisimasatit sukumiinerusumik misissoqqissaarneranni inuialuit ’ukiut untritilikkaat ingerlanerini pisarisarsimasaasa piujuartitsisuunerat’ paasisaqarfigisimavaat.
“Inuialuit siulii ukiut 800it matuma siornatigut Mackenziep eqqaanut anngummatali, qilalukkat qaqortat inuussutissaqarniarnerannut kulturiannullu pingaaruteqarluinnarsimapput,” itsarnisarsiooq ilisimatuussutsikkullu allaaserinneqataasoq ilisimatooq Max Friesen, University of Torontomeersoq nassuiaavoq.
“Ukiunimi untritilikkaani qilalukkanik qaqortarniartuarsimanerup sunniutigisartagai ilisimasaqarfigineqarpallaanngilaq.”
Qilalukkat qaqortat 45it saarngiisa sinnerinik ilisimatusartut misissueqqissaarnerminni ilalisaataannut tunngasut misissoqqissaarsimavaat, ilalisaataat pisimasunik pisuusaartitsinermut atorsinnaasimavaat isotop’illu allanngujaaqisut misissoqqissaarsimallunikkit, misissukkallu inerneri pisanut ullutsinneersunut inuialuit piniartuisa pisaannut sanilliullugit assersuussisoqarsinnaasarsimavoq. Ilisimatusartoqatigiit taamaaliornermikkut inuialuit ukiuni 700ni pisaqartarnerisa qilalukkat qaqortat ilalisaataasa assigiinngiiaassusaat, qilalugaqatigiaallu iluminni inissisimanerat nerisarisarsimasaallu aallavigalugit nalilersuisinnaasimapput.
“Ilalisaatimikkut assigiinngiiaassuseqarsinnaanerat qilalugaqatigiiaallu inissisimaneri allanngujaassuseqarsimanerallu paasisaqarfigivagut,” pingaarnertut allaaserinnittoq Mikkel Skovrind Københavnip universitetiani Globe Institute’meersoq oqarpoq.
“Inuialuit qaqortanik pisaqartarnerat Mackenziep eqqaani qilalugaqatigiit ilalisaataasa assigiinngiiaassusaannut suunngitsuaqqamik sunniuteqarsimasoq paasivarput.”
Misissuisuullutillu allaaserinnittut saarngit nassaatik atorlugit qaqortat ilalisaataannik misissueqqissaarnermikkut suiassusaat suusimanersut takusinnaasarsimavaat, piffissallu ingerlanerani angutiviat arnaviallu pisarineqartarnerisa nikerarsimaneri takusinnaasimapput, tassa qilalukkanik qaqortanik pisarisaqartarnerminni inuialuit kinguaariit nikittarnerini pisarisartagaat arnavianiit angutivianut nikittarsimapput, tassa inuialuit qilalugartortarnerminni atuinerat allannguuteqarsimasoq takuneqarsinnaasimavoq.
Pinngoqqaatit ilaasa isotopit allanngujaannerisa ersersippaat qilalukkat qaqortat arnaviat angutiviallu nerisassarsiortarneri ataatsikkoortumik allannguuteqartarsimasut. Qilalukkat qaqortat uumaniarnermikkut piffissap ingerlanerani allannguisimanerat imaluunniit sumiiffimmi uumasoqatigiiaat allannguuteqarsimanerannik tamanna ersersitsivoq,” saarngit nunami mattussaaqqasut sinnikuisa misissornissaannut ilisimatooq Eline Lorenzen, Globe Institutemeersoq misissueqataasorlu taama oqarpoq.
“Misissuinitsinni suiaassutsinik suussusiliinissamut ilanngullugu pinngoqqaatit ilaannik isotopinik misissueqqissaarnerit ataatsikkoortinnerisigut uumasuusimasut sinnikuinik misissueqqissaarnikkut siornatigut piniariaasiusimasut uumasoqatigiiaallu qanoq issimanerinik paasisaqarnerunissamut periuseq atorneqarsinnaaqisoq uppernarsarparput.”
PNAS-allaaserisap “Elucidating the sustainability of 700 years of Inuvialuit Beluga hunting in the Mackenzie River Delta, Northwest Territories, Canada” ilisimatuussutsikkut saqqummiunneqarnera uaniippoq: www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2405993121 med DOI-nummer 10.1073/pnas.2405993121.
Sukumiinerusumik paasisaqarniaraanni attavigisassaq:
Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfimmi ilisimatusartoq Marie Louis. Oqarasuaat: 361200 Email: marie.louis@natur.gl
Assitaliussami qilalukkat qaqortat sumiinnersut nalunaarsorneqarnikuupput.
