Qilalukkap timimigut sananeqaataa tupinnartortalik Saqqummersinneqarfia 14.12.2017
Ilisimatusartartut saqqummiivigisartagaanni nuimasumi Sciencemi ilisimatuussutsikkut allaaserisami saqqummersinneqaqqammersumi pingaarnertut allaaserinnittoq Dr. Terrie M. Williams University of Californiameersoq Pinngortitaleriffimmi professorimit Mads Peter Heide-Jørgensenimit aamma ilsimatusartartumit Mikkel Sindingimit, qilalukkat timiminni tulluanngitsumik qisuariartaaseqarnerinik paasisat kingulliit allaaserineqarput. Misissuinerit paasisallu nunatta imartaani umiarsuarnik angallattoqarnerulernissaanut aammalu uuliasiorniarnernut attuumassuteqartunut sunniuteqarsinnaapput.
Ilisimatusartartut nunarsuarmi siullersaallutik piniartunik Ittoqqortoormiuninngaanneersunik suleqateqarlutik qilalukkanik qernertanik qaammataasanut nassitsissutiliipput. Taakkua atortorissaarutinik qernertap uummataata kassunnerinik uuttortaassutitaqarput aammalu nukimminik atuineranik ingerlaarfianillu ingerlaavartumik nalunaarsuutitaqarlutik. Piniartut taamatut misissueqataasimarnerat aaliangiisuulluinnartumik pingaaruteqarpoq, piniartummi qernertanik nujuaqisunik uumatillugit pisaqarniarnermi immikkut piginnaasaat pisariaqarluinnarsimapput. Qaammataasanut nassitsissutit taama ittut qernertap mattaanut nipputaasatsillugillusooq ikkunneqartarput, ullullu unnuallu pingasut ingerlanerini katassimapput, taamaalillutillu katersorneqarsinnaalerlutik. Misissuinernillu inernerit ilisimatusartartunut uissuumminartortallit pissarsiarineqarput.
Uummatip tillerneranut uuttortaat, taanna ilaatigut elekrodit mattaanut ikkusimasut iluaqutsiullugit qilalukkap uummataata sulineranik uuttortaasinnaavoq.Aamma paasissutissanik nalunneranut sumiinneranullu tunngasunik katersuutaavoq. Mattaanut ikkunneqarsimavoq millugutaasatsitsinikku ullut unnuallu pingasut atasimalluni. Asseq: Mads Peter Heide-Jørgensen.
Arferup uummataa tupinnartoq
Qilalugaq qernertaq akornusersorneqarnani eqqissillunilu aqqaamatilluni nalinginnaasumik uummataa minutsimut pingasut-sisamariaq kassuttarpoq. Uummataata taama akuttutigisumik kassuttarnera qernertap qarasaata nukiisalu naammattumik silannalersorneqarnissaannut matussusiisarpoq. Misissuinerullu uisaallannartortaa uaniippoq, tassa qilalugaq qernertaq ersiortinneqarluni qimaagaangami taamatoqqinnaaq akuttutigisunik uummataa kassuttartoq sunaaffa aamma paasineqarmat. Tamannarpiaq peqqutaalluni qilalugaq qernertaq qimaaniarnermini nukinnik annertoorujussuarnik pisariaqartitsisarnissaa takorloorneqarsinnaavoq: tassami nalunaaqutsereerneranni qimaanasuarniarlutik nukippassuarnik atuisarnerat erseqqippoq, kisiannili uuttuutit ikkunneqarsimasut takutippaat uummataat kassuttorsuunatik eqqissisimaartutut pissuseqaannartarsimasut. Taamaattoqarnera imaani nunamilu miluumasut allat pissusilersuutigisartagaannut sanilliullugu allaanerulluinnarpoq. Tamakkuami qimaaniarnerminni pinasuaatigisinnaalikkaminnik uummataat kassunnerulersarput imaluunniit taamaaliorsinnaanngikkaangamik ”qerisoortutut” pisinnaasarput uummataat kassunnikinnulerlutik nukersunnginnerullutillu.
Qilalukkat qernertat taama pissusilersuuteqartarnerat, tassa uummataat kassuppallaaratik aammalu qimaaniarnerminni timertik atortorujussuullugu taamalu nukiit silaannarmik annertunerujussuarmik pisariaqartitsisariaqaraluarnerannik isigineqartariaqaraluartoq, arlaatigut imminut assortuuttumillusooq pissuseqartutut isiginarpoq. Taamannami imminut assortuuttumillusooq qernertat timaasa pissusilersortarnerat nukippassuarnik akeqartarsimassammat, imaassinnaavorlu aamma timip sananeqaatai uumaniarnermut pingaaruteqarluinnartut soorlu qarasaq navianartorsiortinneqartarsimassasut. Ilisimatusartartut ilimatsaappaat taama imminullusooq akerleriittumik pisoqartarnera peqqutaalluni arferit Issittumiinngitsoq nunarsuullu imartaanni kissarnerumaartuni nipiliorfigisaasorujussuit akornanni nassuiaatissartaqanngitsumik ilaasa toqusarsimarnerat immaqa taassuminngarpiaq peqquteqarsinnaasoq. Tassami qilalukkat qernertat qimaaniarnerminnut atatillugu silaannarmik timiminniittumik 97 % angullugu atuisariaqartarput. Qilalukkat qernertat qimaaniarnerminni pissusilersuutigisartagaat qimaaniarnermi timip nalinginnaasumik qisuariaatigisartagaanut akerliusumik pissuseqarpoq.
Uumasutut pissuserisaat Issittumi inunnit sunnerneqarsimarpianngitsumi ineriartortinneqarsimasoorpasippoq, tamatumali aporaaffiuneruleriartulernissaa naatsorsuutigineqarsinnaavoq, umiarsuartigummi angallanneruleriartortoqarpoq inuussutissarsiutaasinnaasunillu nutaanik ineriartortitsiniarnermi suliniuteqaleriartortoqarluni.
Paasisat nutaat eqqarsaqqittoqarnissaanik piumasaqartitsilerput, pingaartumik imartat nalinginnaasumik sikuujuaannartartuusimagaluartut qilalukkallu qernertat uummavinnaarisimasaat eqqarsaatigalugit suli annertunerujartortumik imaroriartorneranni nipiliuutit nutaat atorneqariartornissaat eqqarsaatigeqqinneqartariaqassammata.
Asseq: Carsten Egevang.
Qilalukkat qernertat sananeqaatsimikkut immikkoorutaat
Misissuineq taakkartorneqartoq manna qilalukkat qernertat qimaariaasiannik nutaamik paasisaqarfiusoq misissukkanut allanut tamakkiisumik paasinninniarsarinissamut tapertassaapput, taakkunuunatigullu paasiniarneqarpoq inuit pilersitaannik nipiliuutinik – soorlu umiarsuartigut angallannerit aammalu uuliasiorniarluni aatsitassarsiorniarluniluunniit iliuuserineqarsinnaasut eqqarsaatigalugit – qilalukkanut qernertanut kingunissaasinnaasunik paasisaqarnerunissaq qulaajaanissarlu. Tamakkulu paasisat tunngavigalugit assersuutigalugu uuliasiorniartoqarnerani imaluunniit aatsitassarsiorniartoqarnerani aammalu umiarsuarnik angallassinerup annertusineqarniarnerani uumasorsiuut assersuutigalu qilalukkanut qernertanut uippakajaartitsissutaasartunik qanoq iliorluni appasinnerpaaffimmiititsiniarnissanik siunnersuisalersinnaanissaat misissuinertigut, soorlu uani pineqartutigut, anguniarneqarpoq.
Tusagassiorfiit ima allaaserinnipputtaaq (kalaallisuunngortinneqarnikuunngillat):
Itinerusumik paasisaqarusunnermi saaffigisassat:
Professor, Dr. Scient, Mads Peter Heide-Jørgensen, +4540257943, mhj@ghsdk.dk imaluunniit
Ilisimatusartoq, PhD., Mikkel-Holger S. Sinding, mhss@ghsdk.dk
