Naalagaaffeqatigiit issittumi annertuumik suliniuteqarnissaannut Pinngortitaleriffik peqataassaaq Saqqummersinneqarfia 04.02.2021
Nunanut allanut Ilisimatusarnermullu ministereqarfik 37 million kronenik aningaasaleeqqammerpoq issittumi silap allanngoriartornerata issittup avatangiisiinut sunniuteqarnera, qanorlu kinguneqassanersoq pillugit paasiniaanissamut atugassanik, allannguutit qanoq sukkatigisumik pinersut, nunarsuullu sinneranut qanoq sunniuteqartarnersut paasiniarneqartussat ilagaat. Suliniutillu ingerlanneqartussap naalagaaffeqatigiinni susassaqartut ataatsimut ataqatigiinnerulersittussaavai.
Greenland Integrated Observatory System – GIOS-imik naalisarlugu taasaq, Naalagaaffeqatigiit piffissami aggersumi paasissutissanik katersillutik kivitseqatigiiffigissavaat. Suliarlu 2025-p naanerata tungaanut ingerlanneqartussaavoq, taamanikkussamut ilisimatusarnikkut attaveqatigiinnissaq anguniarlugu attaveqaatit nutaat pilersinneqarsimassapput, ukiorpassuarnilu issittumi silaannaap, sikup, nunap, immallu allannguutaanik uuttortaaviit katersorneqarsinnaalersimassallutik. GIOS aningaasanik katillugu 80 million kronenik missaannik akeqartussatut missingersuusiorneqarsimavoq.
Iliuutsit ataqatigiissaarneqartut
Kalaallit Nunaat nunarsuup sinnerata silaata qanoq inneranut immikkuullarissamik qitiusumillu sunniuteqartarpoq, issittumilu nunat immikkoortui allanngorartut, allorniusani assigiinngitsuneersut tamarmik, Kalaallit Nunaanni naammattuugassaasarput. Taamaattumillu nunarsuup sinnerani allannguutissat siumoortumik paasisaqarfigissagaanni, Kalaallit Nunaanni qanoq allanngortoqarnersoq paasissallugu pingaaruteqarluinnartarpoq.
Taamatut kattulluni ataatsimoorussilluni suliniuteqarneq, naalagaaffeqatigiinni issittumi suliaqartut Hindsgavl-imik taallugu ukiuni arfineq-pingasunik kingullerni suliniutaannik sivitsuineruvoq. Tassani issittumi silap allanngoriartorneranut tunngatillugu ilisimasallit suliffeqarfinni assigiinngitsuneersut ilisimasaminnik avitseqatigiittarlutik silap allannguutaanik eqqartuisarnerat ingerlasimavoq, nunanilu tamalaaneersunik suleqateqarnerit tassuunakkut annertusarniarneqarsimapput.
Issittumi ilisimatusarfiit ataatsimoorussaqartinnerisigut ataqatigiissaakkamik iliuuseqartoqarsinnaalerpoq, taamaasillutalu issittup misissuiffigineqarneratigut paasisaqarnissaq ilisimatusarnissarlu piffissamut nutaanut alloriarfigineqassalluni.
Uuttortaaviit nutaat, nammineq ingerlasut iluaqutsiullugit, siornatigut ilisimalersinnaasimanngisatsinnik angusinnaasimanngisatsinnillu angusaqartissinnaalissavaatigut, nunarsuatsinnilu qeqertat annersaanni nunami immamilu uuttortaaviit siaruaanneqarsimasut naleqaqisunik ilisimasaqartilissavaatigut, nunarsuarmi silap allanngoriartorfiginerpaasaanni qanoq pisoqarneranik.
Uuttortaaviit nammineerlutik uuttortaasartut
GIOS uuttortaatinik inerisaassaaq, taamaasillunilu Kalaallit Nunaanni avataanilu uuttortaatinik nammineerlutik uuttortaasartunik siaruarterissalluni. Uuttortaatit silap pissusianik, aammalu sermersuarmi, nunami, tatsini, kuunni, kangerlunnilu inissititerneqassapput, soorluttaaq immami puttasuliisoqassalluni, tigussaasumik, kemiskimik, uumassuseqarnikkullu imaani pissutsinik uuttortaasartussanik. Timmisartukkut uuttortaatit uuttartartassavaat qanoq issutigisumik aputeqartiginersoq, immap sikuata issussusai nalunaarsorneqartassapput, nunamilu silasiorfiit uuttortagaannik ilaartorneqartassallutik, silap pissusia, nunarsuullu kajumerisaqarfii, aammalu silap mingutsinneqarneratigut gassit kissatsitsisut qanoq annertutiginersut ilanngullugit uuttortarneqarsinnaassapput. Pinngortitap mingutsinneqarnissaa sapinngisamik pinngitsoortinniarlugu uuttortaatinik seqerngup qinngorneranik, anorimillu nukissiutilerlugit anngajaanik batterilersukkanik atortulersuisoqassaaq, taamaasilluni ukioq kaajallallugu paasissutissanik katersuisoqarsinnaanngussalluni.
Ataatsimoorussamik suliniuteqarneq
Suliniuteqarnikkut issittumi suliaqartut tamaasa ataatsimoorussaqartinneqalissapput, taamaasillunilu Kalaallit Nunaanni silap avatangiisillu allanngoriartornerinut suut peqqutaanersut paasiniarneqassallutik, allannguutillu nunarsuup sinneranut qanoq sunniuteqassanersut aamma paasiniarneqassalluni. GIOS Aarhus Universitetimik aqunneqassaaq, Professor Søren Rysgaard ataqatigiissaarisuussalluni. GIOS-ip Pinngortitaleriffik, Aarhus Universitet, Københavns Universitet, Danmarks Tekniske Universitet, GEUS, ASIAQ Greenland Survey, Aalborg Universitet, DMI, Issittumi sakkutooqarfik, Syddansk Universitet, Nunatta Katersugaasivia aammalu Nationalmuseet, Ilimmarfik savalimmiunilu Havstoven peqataassapput.
Itinerusumik paasisaqarusunnermi attavissaq:
Mie Hylstofte Sichlau Winding, Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi Pisortaagallartoq, Pinngortitaleriffikt; mail miwi@natur.gl; Oqarasuaat +299 361238.
