Atuartut silap allanngoriartornera pillugu ilisimatusartut Saqqummersinneqarfia 16.07.2021

Allattoq Karl B. Zinglersen, Pinngortitaleriffik

Nuummi, Aasianni aammalu avaningaatsiaq Kullorsuarmi 8. aamma 9. klasseni atuartut kiisalu Aasianni GUX-ertut ukiup ataatsip kingulliup ingerlanerani silap allanngoriartorneranik ilinniartinneqarsimapput, nunatsinnilu pinngortitaq qanoq sunnerneqarnersoq aamma sammisimallugu. Suliniummi Greenland Rising-imi (Kalaallit Nunaat qaffakkiartorpoq) ilisimatusartartut New Yorkimi Columbia University-meersut Pinngortitaleriffimmeersullu atuarfinni assigiinngitsuni pinngortitamut tunngasunik ilinniartitsisimapput. Ilisimatusartartut ilinniartitsisut suleqatigalugit atuartut pissanganartumik atuartinneqartarsimapput. Atuarnerminni Kalaallit Nunaanni silamut tunngasut sammisimavaat, najugarisamillu qanga qanoq issimanersoq siunissamilu qanoq innissaa kalaallisut, tuluttut danskisullu sammisimavaat.

“Kiinnat nutaat, pissanganartut ilisarisimariikkallu peqatigalugit atuartinneqarnertik atuartuutitta assut pissanganartittarsimavaat, ilisimariigartik ilisarisinnaasatillu aallaavigalugit oqaatsit nalunngeriikkatik atorlugit ingerlatsisoqarmat atuartunut ajornannginnerusimaqaaq” Søren Greve Kullorsuup Atuarfissuani pisortamut tullersortaasoq misigisalikkersaarluni oqarpoq.

Atuartut tusarpaat ukiut 10.000-it matuma siornatigut sermersuup nunarput tamaat imaq avungarsuaq ilanngullugu qalleqqasimagaa. Taamanimiilli nuna arriitsuaqqamik qaffakkiartorusaarsimavoq, sermersuup milliartornera oqiliartorneralu ilutigalugu. Atuartut ilaannut ilisimasat tamakkua nutaajusut Søren Greve oqaluttuarpoq, ”atuartunut ilinniartitsisunullu tupaallannartoqartarsimavoq. Soorlu Kalaallit Nunaanni imaq qaffakkiartornani nuna qaffakkiartortoq tusarlugu, sermersuup aarujussuarnerata kingunerisaanik aallaveqartumik”.

Ilisimatusarneq meeqqanut tulluarsagaq

Atuartut ilisimatuussutsimut tunngasunik tusarnaaginnarsimanngillat aammali atuarfigisaminni misileraasimapput. Ilisimatusartartut ikiortigalugit namminneq akoorisimapput, takutitsisumik sermerujussuit sermersuarmiit qanoq imaanut sisoorlutik ilulianngortarnersut pillugit.

Kalaallit Nunaat 3D-nngorlugu aamma tigummisinnaasimavaat, taamaasillutillu sermersuup ataani nuna qanoq ittuunersoq takusinnaasimallugu. Tassani ilisimatusartartut New Yorkimiit Zoom atorlugu nassuiaasarput sermersuup oqaluttuassartaanut tunngasunik.

Ilisimatusartartut Nuummeersut New Yorkimeersullu peqatigalugit inuusuttut inukkaattarsimapput, uumasoqatigiiaat ataqatigiinnerini uumasut inuillu qanoq imminnut ataqatigiitsiginerannut tunngasunik – saattuaaraaqqaniit arferit neqaat ilanngullugit kalaalimineerniarfinni pisiarineqarsinnaasut sammisimavaat kiisalu silap allanngornera uumasoqatigiiaanut qanoq sunniuteqartigisinnaanersoq sammisimallugu.

Kullorsuarmi atuartut biologi-mut tunngasut assut soqutigisaraat, Søren Greve-lu oqaluttuarpoq ”atuartuutitta uumasoqatigiiaat ataqatigiinnerannut tunngasunik paasisaqarluarsimaqaat, Kullorsuullu eqqaani nunami susoqarneranik aamma paasisaqarsimaqalutik”. Pinngortitaleriffimmiit atuartitsiartortut malugilluarpaat atuartut pinngortitamik ilisimariikkaminnut assersuuteqarsinnaalluarsimasut.

Paasissutissanik katersineq

Atuartut nammineerlutik eqqaminni pinngortitaq aamma misissorpaat. Sinerissami maluginiakkanik katersisimapput, angajoqqaatik aanakkutillu pinngortitamut silallu allanngoriartorneranut attuumassuteqartunik apersorsimavaat. Ilisimatusarnermut aamma ikiuussimapput atortorissaarutit atuartarlugit, immallu tinittarneri ulittarnerilu nalunaarsortarsimallugit.

Ilisimatusartartut pinngortitamut, silap allanngoriartorneranut kiisalu sermersuup allanngoriartorneranut tunngasunik ilisimasaminnik paasissutissiinertik nuannarilluinnarsimavaat. Atuartut suleqatigisatik tamarmik pimoorussillutillu soqutiginnissimanerarpaat. Ukiup tulliani tassa 2022-mi uteqqinnissaq pilersaarutaavoq silap allanngoriartornera pillugu annerusumik eqqartuiartorniarlutik, atuartullu paasissutissanik katersisimanerat pillugu oqaloqatigiartorniarlugit.

Atuartitsineq assut isinik uisitsisoq

Kullorsuarmi Aasianni Nuummilu atuartut ullunik pissanganartunik puigugassarinngisaminnik misigisaqarsimapput.

Aasiannilu GUX-imi atuartut ineriartorsimaqisut ilinniartitsisuata Simone Strandvad-ip eqqaavaa: ”Atuartut namminneq nunaminnut tunngasunik paasisaqarluarsimasutut misigisimapput siunissamilu silap allanngoriartornerata kalaallit qanoq sunnerneqassanersut aamma paasisaqarfigalugu. Arlallillu tupaallaatigaat annikitsuaqqamik allannguutit qanoq annertutigisumik sunniuteqartarnersut takuleramikku, pinngortitamuunnaanngitsoq aammali inunnut tunngatillugu. Kalaallisut atuartinneqarnertik assut pissanganartutut misigaat pinngortitamullu ilisimatusarnermut tunngasunik imminnut tarrarsorfigisinnaasaminnik tusagaqarnersut pissanganartillugu. Pinngortitamullu ilisimatusarnermut tunngasunik suliaqarnissamut soqutiginnilersitsisoq malunnaqaaq”.

Atuartut aamma Pinngortitaleriffimmi sulisunit nuannaartorisinnaasaminnik takunnipput. Taakkua oqaluttuarigamikku sulinertik aqqutigalugu inuunerminni qanoq ineriartorsimanerlutik, taavalu qanoq suleqataalersimanerlutik oqaluttuarisinnaasarlugu, soorlu ujarassiuutut, tusagassiortutut, laborantitut aalisartutulluunniit.

Suliniut Greenland Rising National Science Foundation-imit USA-meersumit aningaasalersugaavoq, Columbia University-mi New Yorkimiittup Lamont-Doherty Earth Observatory-p Pinngortitaleriffiullu Nuummiittup akornganni suleqatigiissutaalluni.

Ilisimatusartartup Aqqaluk Sørensenip tinittarneranik ulittarneranillu uuttortaat qanoq paasissutissanik katersisarnersoq aallerfigineqarsinnaanersorlu pillugit Aasianni GUX-ertut nassuiaappai. Assiliisoq: Marina Reimer.

Gammeqarfimmi atuartoq sermersuup 3D-mik ilusilersugartaani slime sermersuaatittuusaarlugu qanoq ingerlariaaseqassanersoq mobiiliminik filmiliaraa. Assiliisoq: Marina Reimer.

Nuuk International Friskolemi atuartut tinittarneranik ulittarneranillu uuttortaat ujaqqamik oqimaaqqutseraat immamut uuttortaasussanngorlugu inginniarlugu. Assiliisoq. Marina Reimer.