Immap sikua silap pissusianut aalajangiisooqataasorujussuuvoq Saqqummersinneqarfia 18.12.2013
Gassip silaannarmik kissatsikkiartortitsisartut ilaata CO2 – p immap itinersuanut ingerlaartinneqartarneranut suna aalajangiisuusarpa – uumassuseqassutsip pissusia imaluunniit saneqaatit kemiskiusut pissusilersortarnerat? Maanna ilisimatuussutsikkut siullermeertumik uppernarsineqarpoq nunatsinni immap sikuata pissusia nunarsuarmi issittoqarfinni allani immap sikuatullu ittoq. Tassami gassit kissatsikkiartortitsisartut annertoorsuit silaannarmiit immap itinersuanut ingerlaartinneqartarnerini kemiskimik pisartut aalajangiisuunerpaajusartut paasineqarmat. Taamalisitsisartoq pingaarnerpaaq tassaavoq aliguusanik kalciumkarbonatinik sikumi pinngortoqartarnera.
Taama allaaserinnipput silap pissusianik ilisimatusartartut arlallit ilaatigut Pinngortitaleriffimmi Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmeersoq. Taakkua ilisimatuussutsikkut allaaserisaminni saqqummiunneqaqqammersumi sammivaat immap sikuata silap pissusianut sunniutai.
Kapisillit eqqaanni immap sikuanik misissuinerit 2010-mi ilisimatusartartunit nunatsinneersut, Danmarkimeersunit, Finlandimeersunit, Tysklandimeersunit, Belgiemeersunit aammalu USAmeersunit peqataaffigineqartut aallartinneqarput, taakkunanngalu inernerit maanna saqqummiunneqarlutik. Misissuinerni taakkunani anguniagaavoq gassinik silaannarmik kissakkiartortitsisartunik immap iisisarneranullusooq atatillugu immap sikuata pingaarutaa paasiniassallugu. Tassani paasiniarneqarpoq immap sikuata CO2 –mik silaannarmit tigooraasarnerani sorpiaat taamaaliortitsisarnerat, tassa sikumi uumassuseqassuseq, soorlu tappiorannartut bakteriallu eqqarsaatigalugit imaluunniit sananeqaatit kemiskiusut, soorlu kalciumkarbonatit eqqarsaatigalugit, peqqutaanerusarnersut.
CO2 – p, gassip silaannarmik kissatsikkiartortitsisartut ilaata immap sikuani qanoq pisarnera marloqiusamik ingerlariaaseqartoq aamma paasineqarpoq. Tassa aliguusat kalciumkarbonatit (CaCO3) nungunneranni CO2 – p peerneqartarnera aammalu uumasuaqqat takussaanngitsut iliuusaat peqqutaalluni peerneqartarnera.
CO2 – p imaanut kivisinneqartarnerani aliguusaq pingaaruteqarluinnarpoq
Gassit silaannarmik kissatsikkiartortitsisartut immap sikuanit peerneqartarnerini kemiskimik pisoqartarnera marloriarluni pisarsimavoq. Siullermik ukiukkut imaq sikugaangat aliguusat kalciumkarbonatit sikumi pinngortarput. Taakku pinngorniarnerini CO2 atorneqartarpoq, taannalu arrortinneqartarpoq tarajuunerulerluni oqimaatsoq, taamaalillunilu immap itinersuanut kivisarluni. Kalciumkarbonat gassitullu allatut ingerlaartuunngilaq taamaattumillu sikumi uninngaannartarluni. Upernarnerani siku aakkaangat kalciumkarbonat aattarpoq, aanniarnerminilu silaannarmit CO2-mik atortariaqartarpoq, taamaalillunilu CO2 silaannarmit immamut kivisinneqatarluni.
“Uumassuseqassutsip silaannarmit CO2 – mik peersisarnera tappiorannartut quajaatit imminnut pilerseqattaartarneraniippoq. Immap sikuata aannerani quajaatit pilersinneqarneranni CO2 silaannarmit immamut kivisinneqatarpoq. Bakterialli akerlianik pisarput. Uumassusillit uumassuseqanngitsunngortikkaangamikkit soorlu CO2 pilersittarpaat”, ph d-nngorniaq Dorte Haubjerg Søgaard Pinngortitaleriffimmi Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi ilisimatusartoq nassuiaavoq.
Ilisimatusaatikkut paasineqarpoq CO2 –p silaannarmit siku iluaqutsiullugu immamut kivisinneqartarnerani kemiskimik pisartut uumassusillit kivisitsisarnerinut sanilliullugu pingaaruteqarnerujussuusut. Misissuinikkut paasineqarpoq immap sikua pisuulluni gassinik silaannarmik kissatsikkiartortartunik annertoorujussuarnik imaanut kivisitsisarneq pisinnaasartoq. Taamaattorli siunissami silap pissusiata qanoq ikkumaarnissaa siulittuiffiginiassagaanni paasissutissat suli amerlanerujussuit pissarsiareqqaarneqartariaqarput, ilisimatusaatikkullu matumani pineqartukkut silap pissusiata allanngorsinnaaneranik paasisat ilaneqarput.
Itinerusumik paasisaqarusunnermi saaffigisassaq
Ph.d -nngorniaq Dorte Haubjerg Søgaard oqarasuaat 361200.
