Nunatta imartaani avaleraasartoorpassuit Saqqummersinneqarfia 21.11.2013
Allattoq: MiKv
Maanna Tunup imartaaniipput avaleraasartoorparpassuit millionilikkaartut – taamaattoqarnera biologit misissuinerannit aalisarmermillu paasissutissaatinit uppernarsarneqarpoq. Nunatsinni aalisarnermik nutaarluinnarmik inuussutissarsiuteqalersinnaanissaq periarfissagissaarpasippoq – avaleraasartuulli pillugit biologit ilisimasaasa annertusarnissaat pingaarpoq, Pinngortitaleriffimmit ilisimatitsineq taama pingaarnertigut imaqarpoq.
Atlantikup avannaa tamakkerlugu avaleraasartooqassuseq 8,8 million tonsinut missiliuunneqarpoq. Mianersortunnguamillu taakkua 5,7 %-ii Tunup imartaaniissangatinneqarput – mianersortunnguamik naliliineruvoq biologit avaleraasartuunik misissuineri ikimmata nunattalu imartaani avaleraasartoorniartarneq nutaajoqimmat. Taamaakkaluartoq oqaatigisassaavoq ukiormanna avaleraasartoortat 2011-mi pisanut sanilliullugit 388-eriaammik amerlanerummata. Taamani 2011-mi misileraalluni avaleraasartoorniartoqarmat 134 tonsit pisarineqarput, ukiormannalu pisat maannamut 52.000 tonsiummata – ilumut, atuffarliunngilatit.
Pisarineqartut amerlanerujussuannut nassuiaatissaq tassaavoq, – nutaatut aatsaavissuaq ukiormanna avalerasartoorniavilluni aalisartoqarnera – Atlantikullu avannaatungaata manna tikillugu ilimagineqartarsimasuniit amerlanerusunik avaleraasartooqarnerunera.
”Avaleraasartuut imartatsinniiginnarumaarnersut ilisimanngilarput – taamalu amerlatigalutik.
Avaleraasartuut Kalaallit Nunaata imartaani nutaajupput, tamakkulu uumassuseqassutsip ataqatigiinneranut qanoq sunniuteqartarnerat annertunerusumik ilisimasaqarfigerusuppagut. Sooq Kalaallit Nunaata imartaaniilersimanerat paaserusunnarpoq. Sutortarpat? Maaniiginnassanerpat – aamma ukiorpassuarni tulliuttuni,” ilisimatusartartoq Søren Lorentzen Post Pinngortitaleriffimmeersoq oqarpoq.
Avaleraasartooq takkutereerpoq
Pinngortitaleriffik Islandimiut misissuutaanik attartorluni aasarmanna avaleraasartuunik misissuititsivoq, uppernarsarniarlugu ilumut avaleraasartooqarnera aammalu Tunup imartaani siaruarsinerat paasisaqarfiginiarlugu. Avaleraasartuunik misissuiniaraanni atortorissaarutit aaliangersimasut atorneqartussaapput, taamaattullu Pinngortitaleriffiup angallataataanni inissinneqarsinnaanngimmata misissuummik allamik attartornissaq pisariaqarsimavoq.
Norge, Island Savalimmiullu suleqatigalugit Atlantikup Avannaatungaata imartaa 3,2 millioner kvadratkilometerinik annertutigisoq misissuiffigeqqissaarneqarpoq.
Ila ila avaleraasartuunik nassaartoqarpoq, assortugassaanngitsumik Tunup imartaa tiguapajaarsimavaat. Misissugassarpassuit katersorneqarput, kingorna paasiniarlugu tamaani avaleraasartuut avaleraasartooqatigiinnut sorlernut ilaanersut.
Avaleraasartuut siammarsimassusiat sumut killeqarnersoq ilisimatusartartut oqaluuseraat. Siammarfigisimasaalli allanngorsimallunilu avannamut kimmullu illuarsimasoq erseqqippoq. Kisianni sooq: Immap kiannerulersimanera pingaaruteqarpoq. Alla peqqutaasinnaasoq tassaavoq tappiorannartoqassuseq. Avaleraasartuullu massakkut amerlasoorujussuanngorsimagamik naammattunik nerisassaqarumallutik siammarnerusariaqarsimapput. Avaleraasartuut oqaluttuarisaaneranni Kalaallit Nunaata kitaata imartaani avaleraasartuunik aatsaavissuaq 2013-imi nalunaarsuisoqarpoq.
Avaleraasartuut Islandip Kalaallit Nunaatalu akornanni siammerfigisimasaat suli misissuiffigineqanngilaq.
Kalaallit Nunaat avaleraasartuunik misissueqataavoq
Kalaallit Nunaat ataatsimoorluni misissueqatigiinnermi peqataavoq, tassanilu paasissutissat tamarmiusut pissarsiariumallugit avaleraasartuut siammarfigisimasaat tamarmi misissuffigineqassaaq – Kalaallit Nunaata imartai ilimanaatillit tamaasa ilanngullugit. Nunat suleqatigiissut – Island, Norge, Savalimmiut aamma EU – paasissutissanik ilisimatuutullu misissuinermi paasisanik paarlaasseqatigiittarput.
Aamma Postdoc Teunis Jansen Pinngortitaleriffimmi atorfinissaaq, taanna immikkut avaleraasartuut pillugit ilisimasaqartuuvoq.
Sukumiinerusumik paasisaqarusunnermi saaffigisassaq:
Ilisimatusartartoq Søren Lorenzen Post oqarasuaat 361200 imal. mail: sopo@natur.gl
PAASISSUTISSAT
Avaleraasartuut ingerlaartarfiilu
Avaleraasartuut ungasissumut ingerlaarnerminni imminnut akuleriaattarput – avaleraasartuutangisuut ukiumut kilometerinik tusintinik arlalinnik ingerlasinnaasarput. Avaleraasartuut immani plus 6 gradit qulaallugit kissassusilinniikkumanerusarput kisiannili nerisassaqarluartuniikkumanerusarlutik. Upernaakkut suffiffigisartakkaminnit Norsømiittunit, Skagerak-imiittunit, Tuluit Nunaata eqqaaniittunit Bretagne-llu kitaanniittunit ingerlaartarput. Tamakunanngaanniit sumiiffinnut tappiorannartoqarfiulluartunut avannarpartertarput; ukiukkut kujasinnerusumukartarput Tuluit Nunaata qeqertartaasa kitaani nerinatik immani 250 meterit missiliorlugit itissusilinni ukiisaramik. Avaleraasartuut 2 – 3-nik ukioqaleraangamik suffisinnaanngortarput. Avaleraasartuut 20-it tikillugit ukioqalersinnaasarput meterillu affaa tikillugu angissuseqalersinnaasarlutik.
