Immap naasuarai tappiorannartut toqunartuusinnaasut siunissami Issittumi navianartorsiortitsilersinnaapput Saqqummersinneqarfia 05.02.2021
Issittup imartaata sikuata nungukkiartornera ilutigalugu, imaani uummassusillit tappiorannartut imaani uumassusilinnut tamanut nerisaqartitsisuusut allannguuteqassapput. Ilisimatuussutsikkut misissuinerit nutaat takutippaat, immap naasuarai tappiorannartut qaamaneq, silaannaq imerlu iluaqutigalugit pinngorartartut toqunarsinnaasullu uumassutissanillu tappiorannartunik allanik iioraasartut, issittup imaani assut sunniuteqalerujussuarsinnaasut, issittumi immap sikuata saaliartornera ilutigalugu takussaanerulernissaat naatsorsuutigineqarmat.
Allattoq Peter Bondo
Immap naasuarai tappiorannartut, inuup isaata takusinnaanngisai, immami uumassuseqartut nerisaqarnissaannut toqqammaviulluinnarlutillu pingaaruteqartorujussuupput, taakkuami immami uumasuaqqanut arfernullu nerisassaqartitsisuugamik. Imaani naasuaqqat tappiorannartut quaajaateeqqallu qaammanermik uumassutissanillu pisariaqartitsisarput, qaamaneq, silaannaq, imerlu atorlugit uumassutissaliorsinnaasaramik.
Siku issusooq – apummik qallerneqarsimasinnaasoq – seqerngup qinngornerisa imaanut anngunnissaannut pinngitsoortitsisinnaasarpoq, qaamaneq immap naasuaraanut anngutinngitsoortittaramikku. Immalli sikuata Issittumi saaliartuinnarlunilu peerukkiartornera ilutigalugu, imaq qaamanermik pigaluttuinnartussaavoq. Qaamanerulernerata immap naasuarai quaajaateeqqallu tappiorannartut amerlisissavai, taamaasillunilu aalisakkat, arferit, issittullu timmiai nerisassaqarnerulerlutik? Ilisimatusartartut tamatumani ilimagisaat assigiinngillat.
Imaq qaamanermik anngussiffigineqarneruleraangami aatsaat quaajaateeqqanik immallu naasuaraanik tappiorannartunik pinngorartitsilersinnaasarpoq, naammattumik uumassutissaqartilersillugu – uumassutissaqarnerulersitsinissarli ilaatigut ajornakusoortarpoq. Issittumi sikup sermillu aakkiartorneri ilutigalugit imeq tarajoqanngitsoq uumassutissartaqarpianngitsorlu kangerlunni imaanilu takussaanerulertarami. Imeq tarajoqanngitsoq uumassutissaqarpianngitsorlu immap tarajullip qaavaniilertarpoq, tamaasillunilu uumassutissat immap naqqaniittut qaamanermut qaffakaatinngitsoortittarlugit. Immallu naasuarai quaajaateeqqallu tappiorannartut taamaattoqartillugu qaamanermut anngutinngitsoortarput.
Immap naasuaraasa tappiorannartut ilaat Mixotrofe-t arlalitsigut sunniuteqartarput
Ilisimatusarnerit nutaat ullumi ilisimatuussutsikkut allaaserinnittarfimmi nuimasumi Nature – Scientific Reports-imi saqqummersinneqartumi allaaserineqarpoq, Immap naasuarai tappiorannartut ilaat Mixotrofe-t issittup imartaata uumassusiliorneranut annertuumik sunniuteqarlersinnaasut.
Mixotrofe-t – immap naasuararai ataasiinnarmik celletallit, qaamaneq annikitsuararsuaq atorlugu, silaannaq, imerlu atorlugit amerlisarsinnaasut immallu naasuaraanik allanik bakterianillu nerisaqarlutik uumasinnaasarput. Taamaasillutik qaamanimininnguaq atorlugu uumasinnapput amerlisarlutillu..
Ilisimatusartartut Tunup avannaani Daneborgip ungasinngisaani, Young Sund-imi immap naasuarai quaajaateeqqat tappiorannartut amerliartortarnerat uuttortaaffigalugit misissuiffigisimavaat.
”Quaajaateeqqat immap naasui tappiorannartut immap sikuata ataani pingorartartut, kangerlummi ukiumut pinngorartinneqartartut affaasa amerlaqataat, immap sikuata ataani uuttortaanitsinni pinngorartinneqartartut takussutissaqartipparput”, Dorte H. Søgaard, Pinngortitaleriffiup immikkoortortaani Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi, Århusillu Universitetiani Arktisk Forskningscenterimilu postdoc-i ilisimatusarnermi qitiusumik ingerlatsisuusoq oqarpoq.
Immap sikui saannerusut sikullu qaavatigut taseqqernerit immap sikuata ataanut qaamanermik anngutsitsinerusarput.
”Immap naasui tappiorannartut Mixotrofe-t qaamaneq annikilligaangat quaajaateeqqanik allanik bakterianillu nerisaqartarnertik uumassutigisinnaasarpaat. Seqerngup qaamarnga annikitsunnguaq anngukkaangat qaamaneq, imeq, silaannarlu iluaqutigalugit amerlisarsinnaasarput. Quaajaateeqqat mixotrofe-t aamma immami tarajoqannginnginnerusumi uumassutissaqannginnerusumilu aamma uumasinnaasarput – tassa upernaakkut siku aakkaangat, imertani tarajoqannginnerusumi uumasinnaasaramik,” Dorte H. Søgaard nassuiaavoq.
Quaajaateeqqat toqunartut aalisakkat toqorartarpaat
Ilisimatusartartut ullut unnuallu qulinngiluat Young Sund-imi immap naasuarai tappiorannartut mixotrofe-t immap sikuata issoqisup aakkiartortulli ataani amerliartupiloorneri Young Sund-imi issittup upernarnerani juulip qaammataani uuttortarsinnaasimavaat. Taamaalinerani seqineq pissaaneqarnerulersimallunilusooq immap sikuata qaavani taseqqertitsinerulersarpoq.
Immap naasuarai tappiorannartut haptophytter-nik taaneqartartut ilagaat. Immallu naasuaraanut takkununnga attuumassuteqartut arlallit toqunartuupput, Tunullu avannaani amerliartornerisa amerlaqatigisimavaat Norgep kujasinnerusortaani immami Skagerak-imik taaneqartartumi amerlassuserisimasaat. Taamanikkut immap naasuaraasa toqunartullit kapisilippassuit Norgemi tukertitsivinneersut toqorarsimavaat.
”Haptophytter immami tarajoqarpianngitsumi pinngorartarneri nalunngereerparput – soorlu Østersø-mi takkutillattaartarneri ilisimareeripput. Taamaattumik ilimagilluinnarparput immap naasuarai tappiorannartut ilaasa mixotrofe-t Issittup imaani tarajoqarpianngitsumi takussaanerulernissaat , sumiiffiillu ilaanni uumassuseqartitsinerulernissaraluamut sunniuteqarsinnaalertussaassasut, tassami sermit sikullu aannerisigut imaani tarajoqarpiarunnaarfiusuni mixotrofe-qarnerulersinnaassammat, Dorte H. Søgaard oqarpoq.
Ilisimatusartartut misissuisimasut oqaatigaat, mixotrofe-t issittup sikuata ataanii amerliartorneri aatsaavissuaq uuttortarneqarsinnaasimasut.
Itinerusumik paasiniaaffissaq:
Dorte H. Søgaard. Silap Pissusianik Ilisimatusarfik, Pinngortitaleriffik aammalu Århusimi Artisk Forskningscenterimi postdoc-i. Email: doso@natur.gl; oqarasuaat: +45 6116 4226.
Søren Rysgaard, Professor, Arktisk Forskningscenter-imi Aarhus Universitetimiittumi pisortaq; Email: rysgaard@bio.au.dk; oqarasuaat.: +45 2464 3206.
Allaaserisaq tamakkerlugu uani atuarsinnaavat: www.nature.com/articles/s41598-021-82413-y
Issittumi upernaraangat immap sikua meterinik issussuseqartartoq aakkiartulertarpoq. Sikup qaavani taseqqernerit seqerngup qinngornerinik annertuumik imaanut ima anngutsitsisartigaat, allaat immap naasuaraasa ilaat mixotrofe-t amerliartupiluulertarlutik. Ullut qulingiluat ingerlanerinnaanni Kalaallit Nunaata Kangiata avannaani, Young Sund-imi ukiumut pinngorartinneqartartut appaasa amerlaqataannik pinngorartisisinnaapput. Mixotrofe-t arlallit toqunartuupput. Ass.: Lars Chresten Lund-Hansen aamma Dorte H. Søgaard.
