Aalisagaq silamut iluaqutigisassaq? Saqqummersinneqarfia 12.07.2023
Allattoq Henrik Lund
Tarajoq-mi qaqinneqakkajupput aalisagaaqqat qaamasunik toorneerarpassualinnik. Qallutaanut toorneeralittut taaneqartarput, aalisakkanullu qullilinnut taakku ilaapput. Aalisagaaqqat taakkua 10 cm-inik anguneruneq ajorput, tattaalu ajoquserneqarnatik qaqinneqaraangamik pinnerluinnarlutik sølvitut qalipaateqartarput. Nalinginnaaneruvorli tattaasa amuarnermi mangiarneqarsimanissaat, taamaattumillu qernertutut isikkulittut qaqinneqartarput. Takuneqarsinnaasarpulli qulleeraat, timaani niaquanilu sanileriiaarlutik inissisimasartut. Qulleeqqallu ilusilersorsimanerat aalajangersimaqqinnaartaramik tamatigut aalisagaq sorliunersoq naliliiffigisinnaasuaannarparpoq.
Aalisakkammi qallunaatut toorneeralinnik taaneqartartut ilisimatuussutsikkut paasisat malillugit assigiinngitsut untritillit arlaqarput, katillutillu aalisakkat itisoormiut amerlassusiisa affai sinnerlugit amerlassuseqarput, nunarsuatsinnilu qimerlulinni amerlanerpaartaallutik. Naatsorsuutigineqarpoq aalisakkat toorneerallit katillutik 10 imaluunniit 20 milliard tonsinik oqimaassuseqarnissaat. Oqaruttalu 15 milliard tonsinik oqimaassuseqassasut taava assigiinnassagaluarpaat timmisartorsuit Boing 747it 38 millionit ulikkaavillutik ulikkaarsimanissaat imaluunniit Kinami qarmarsuup tamakkiisup oqimaassusaatulli oqimassuseqassagaluarput! Taamaattumik aalisakkat toorneerallit taakkua immap uumassuseqarnerani takunngitsuusaarneqarsinnaanngillat, immamilumi uumassuseqaqatigiinnerup tungaatigut pingaaruteqarluinnartumik inissisimasuupput.
Aalisakkat toorneerallit amerlanersaat puttaquteqarput oqimaassusaannik nalimmassaasartumik immamilu sumiinnerannut naalagaasartumik. Aalisagaaqqat toorneerallit ulluunerani 300 aamma 1.500 meterinik itissusilimmiittarput, unnuamili immap qaavanut qaninnerulertarlutik. Ilaannikkullu amerlalluinnarlutik ataatsimooqatigiinnerat ima eqimassimatigisarpoq allaat umiarsuup ekkolodiani sonar’ianiluunniit immap naqqatut ”isikkoqartitsisuusaalertarlutik”.
Aalisagaaqqat taakkua toorneerallit immami naqqaliartarlutillu immap qaavaniinnerulertarnerisa immap akuinik oqimaaqatigiisitsilertarpoq. Aalisagaaqqat toorneerallit immami ikkakannersumi nerisarput – aalisagaaqqatut allatulli – itisuumullu ingerlaaraangamik aalisakkanik itisoormiunik nerineqartarlutik. Taamatut uumariaaseqarnerisa kuldioxid silaannarmiilersimasoq immap naqqanukartittarpaat, kulstoffi taamaasilluni ukiuni tusindtilikkaani immap naqqaniitinneqarsinnaasarluni. Piujuartitsisumillu piorsaanermi imaalluarsinnaavoq aalisagaaqqat taakkua toorneerallit amerlanerulersillugit silap pissusaanut iluaqutigilersinnaagaluarigut…
