Umimmaat Kangerlussuarmiittut 2024imi ukiuunerani kisinneqarnerat Saqqummersinneqarfia 19.03.2024

Naalakkersuisut innersuussutigisaannik GPLK aammalu piniarnermik inuussutissarsiutillit peqatigalugit Pinngortitaleriffiup umimmaat Kangerlussuarmiittut helikopterimik kisippai ulluni 30. januar – 2. februar 2024. Kisitsinerup inernerigallagai malillugit umimmaat kingullermik 2018imi kisinneqarnermisulli amerlatigipput.

Pinngortitaleriffiup novembarimi 2023imi innersuussutigaa ukiut tallimat kisitsisoqarsimanngimmat mianerinnittussanngortitaanerullu atuunnera pissutigalugu umimmaat arnavissat pisarineqartartut ikilisinneqartut aammalu sumiiffinni marlussunni ajoqusersuisoqaqqussaassanngitsoq piumasaqaatigalugu, pukkitsoqarfiit umimmaat neriniarfigilluartarmatigit tamakkunani eqqissisimatitsisoqaqqusineq ilanngullugu.

Januaari 2024imi naalersoq Pinngortitaleriffik Naalakkersuisuniit aningaasaliiffigineqarpoq Kangerlussuup kujataani avannaanilu kisitsisinnaanngortillugu. Kisitsinissarlu sukkasuumik piviusunngortinneqarpoq umimmanniartoqartinnagu naammassineqarami.

Umimmaat 2018imisulli nunap assingani titarnilersukkat malillugit kisitsisoqarpoq, umimmaqarfiit uumaffigisinnaasaat assigiinngitsut katillugit 710 km-inik takissuteqartut ingerlaarfiginerisigut (takussutissiaq 1). Kisitsinerit saniasigut 240 km ingerlaarlugu umimmaat assiliortorneqarput, suiaassusaat ukiunilu qassini uumasimanersut nalunaarsorniarlugit. Umimmaat 1600it assit atorlugit suiaassusersorneqarlutillu ukiuni qassini uumasimanerat nalunaarsorneqarpoq. Umimmaqatigiikkuutaat pillugit Kalaallit Nunaanni ingerlanneqartut annersaat taamaasilluni ingerlanneqarpoq, umimmaqatigiiaallu qanoq amerliartorsinnaatiginerannik paasititsilluni.

Takussutissiaq 1. Titarnerit malillugit kisitsiffiusut (titarnerit aappaluttu, 2018imisulli kisitsisilersorne-qarsimasut) Umimmaqatigiiaallu ingerlaarfigisar-tagaat (Tungukjortumik qalipaatillit naqinnernik A-G ilisarnaasikkat). Qernertumik nalunaaqutsikkat piniarfiit aqutsiviinik ersersitsisuupput.

Umimmaat 2018imi aammalu 2024imi amerlaqatigiipput, umimmaalli nunami siaruaassimanerat assigiinngissuseqarpoq. Kisitsineq 2018imi martsimi ukiuunerani piniartoqareernerata kingorna ingerlanneqarpoq, angallatinillu motorilinnik akorngusersorneqarsimanerisa kingunerinik umimmaat amerlanerpaartaat taamani 700 meterinik qatsissutigisuniipput. Kisitsinerli 2024imi ingerlanneqarpoq piniartoqarnera allanillu akorngusersuisoqannginnerata nalaani, taamaattumillu umimmaat nalinginnaasumik pukkinnerusuni sumiiffigisartakkaminniinneranni kisitsisoqarpoq. Umimmaallu arnaviat ilumioqarnermi naajartornerata nalaanni qooqquni pukkitsoqarfinnilu nererusaarsinnaassagaluarunik taava piaqqat amerlanerulernissaannik tamanna kinguneqassagaluarpoq.

Pinngortitaleriffik innersuussereerpoq motorilinnik piniartoqarsinnaanissaanut sukaterisoqartariaqartoq, umimmaat piarai 10%inik ikinnerussappata (Siuliini kisitsinerit umimmaat piarai 10%inik ikinnerusut naammattoorneqanngisaannarsimapput). Aqutsivimmi kujallermi piaqqat 6-8%inik amerlassuseqarput. Aqutsivimmi avannarlermi piaraqarnera 13-17%iniittoq.

Pinngortitaleriffiup kisitsisoqareernera qaangiummat siunnersuutigaa qaammatip ataatsip missaanni sivisussuseqartumik motoritaqanngitsunut piniartoqarsinnaassasoq taavalu sumiiffinni ataasiakkaani piffissami sivikinnerusumi soorlu sapaatip akunnerini 2-3ni motoritalinnut piniartoqarsinnaassasoq, sumiiffimmilu Kangerlussuarmiit ungasinnerusumiittumi piniartoqassanngitsoq  (Takussutissiaq 2). Assersuutigalugu piniarfik 2ip matuneqarneratigut tamanna anguneqarsinnaassagami. Pinngortitaleriffiup innersuussissutigaa piniarfik 2mi motoritalinnik piniartoqarnissaa matoqqullugu, tamaani piaqqat ikeqimmata, naak umimmaqarluaraluaqisoq.

Pinngortitaleriffiup taakkartorpaa ukiumoortumik umimmaat 1.000-1.500it 2018imiilli pisarineqarsimasutut nalunaarutigineqartaraluartut taamaattoq umimmaqarneranut ikilisaataasimanngitsoq

Takussutissiaaq 2. Motoritalinnik piniartoqartarnera killilersorneqassasoq innersuussutaavoq. Piniarfiit 1, 2 aammalu qoororsuit marluk Maniitsut Alannguisa Kuussuat, Arnangarnullu Kuuani motoritalinnik angalaartoqassanngitsoq. Taakkunani umimmaat arnavissat nerisassarissaarlutillu piaqqiorluarsinnaanissaat qulakkeerneqarsinnaammat. Tamakkua peqqutigalugittaaq aamma piniarfik 4 (umimmannut najoruminartuusoq) ingerlaarfigineqassanngimmat – motoritalinnik motoritaqanngitsunillu – ukiuunerani piniarfigineqarnatik.

Umimmaat aaqqissuussaanerisa takutippaat angutiviat piniarfimmi avannarlermi kujallermilu ilisimagisamit amerlanerusut, piniarfimmilu kujallermi periaqqat ikittunnguusut. Kujallermi umimmaqarnera peqqippasikkaluarluni taamaattoq ukiuni 2-3ni piaqqat taamatut ikitsigiinnassappata, taava umimmaat ikiliartortussaassapput. Kangerlussuulli avannaani umimmaat amerliartortutut isikkoqarput.

Nunap immikkoortua tamakkerlugu umimmaqassusermik misissingersuutit tamakkiisut nalunaarusiami saqqummiunneqarumaarput, paasissutissat tamarmik misissorluarneqareerpata, tassa uumasut kisitsiffiunngitsumiittut qulimiguulimmiillu takuneqanngitsut missingersuutigalugit ilanngunneqareerpata. (Maniitsup sumiiffiata 10%iata missaa qulimiguulimmik qulaavarneqarpoq). Piniarfik kujallermi umimmaat 19.000 missaaniinnissaat 2018imi missingersuutigineqarsimapput.

Pinngortitaleriffik ilisimatusarluni suliniutinik arlalinnik suliaqarpoq, nunami naanerit alaatsinaannerisigut missingersuutigisinnaanngorniarlugu nunami naanerit qanoq annertutigisut uumasunit qassinik napatitsisinnaasarnersut, umimmaammi naanerni nerisassaat aamma tuttunit nerineqartarmata.

Uani (LINKimi) Pinngortitaleriffiup Aalisarnermut Piniarnermullu Nalakkersuisoqarfimmut ukiumoortumik umimmanniarnissamut tunngatillugu novembari 2023imiit maannamut nassiussimasai nassaarineqarsinnaapput.

Sukumiinerusumik paasisaqarusunnermi attavissaq:

Ilisimatusartartoq Mathilde Le Moullec malm@natur.gl oqarasuaat 361200.