Immap sikuata silaannartatta gasseqassusianut pingaarutaa Saqqummersinneqarfia 16.08.2015
Pinngortitaleriffiup ukiuni 20-ni atareersimalernerani qaffasissumik ilinniagaqarnermik ph.d.-mik naammassinnittut 16-issaat qanittumi angusivoq. Tassa Pinngortitaleriffiup ilaani Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi ilisimatusartartoq Dorte Haubjerg Søgaard ilisimatusaamminik qulequtserneqarsimasumik ”Biological activity and calcium carbonate dynamics in Greenland sea ice – implication for the inorganic carbon cycle” Syddansk Universitet-imi qanittumi illersuimmat.
Ilisimatusaammi Dorte Haubjerg Søgaard-ip ilisimatusartartut allat ilaatigut nunatsinneersut, Danmarkimeersut, Finlandimeersut, Tysklandimeersut, Belgiameersut aammalu ameerikkarmiut peqatigalugit uppernarsarpaat immap sikuata gassinik (kuldioxid) silaannarsuatsinniit immap itinersuanut ingerlartitsisarnerata pingaarutaa.
Issittoq ukiut qulikkuutaat arlalialunnguit ingerlanerini ima kissatsikkiartorfiutigaaq maanna immap sikua aajuitsuugaluartoq 30 %-ip missaanik taamanikkorniit minnerulernikuulluni, ukiullu sikua aamma saanneralaarsuanngorsimalluni. Issittup sikuata aakkaluttuinnarnera ilutigalugu ilisimatusartartut ilimagisariaqarnartippaat silaannarsuatsinniittut gassit nunarsuatta silaannartaanik kissatsikkiartortitsisut annertussusiat qaffassasoq.
”Misissuinitsinni paasisavut sumiiffinni allani pissusiviusunik takussutissiilluassappata, taava immap sikua annertunerusumik pingaaruteqarsimassaaq, tamannalu siunissami nunarsuatta silaannartaani gasseqassutsimik naatsorsuusiortarnerni eqqumaffigineqarnerunissaa pisariaqassaaq”, Dorte Haubjerg Søgaard oqarpoq.
Siku aporfiunngilaq
Dorte Haubjerg Søgaard-ip ilisimatusaatini 2010-mi aallartippaa Nuup eqqaani kangerlunni arlalinni Tunullu avannaani Young Soundimi misissuinernik ingerlatsilluni. Misissuinerni taakkunani Dortip paasiniarpaa silaannarsuarmiit imarmut gassinik nuussisarnermi immap sikuata atuuffia.
Ilisimatusartartut ungasigisassaanngitsumi aatsaat paasivaat immap sikuata nuarsuatta silaannarsuattalu akornanni gassip oqimaaqatigiissinniarneranut ilumut iluaqutaaffeqarnera.
”Nunarsuatta imartaanni gassi annertoorujussuaq iijorarneqartarmallusooq qangarsuarli ilisimaneqarpoq. Kisianni immani sikuusartuni taamaattoqartarsimannginnissaa ilimagineqarsimagaluarpoq, sikummi akimorneqarsinnaanera ilimagineqarsimanngimmat. Tamannalu eqqortuunngitsoq ilisimatusarnerni paasisat nutaat takutippaat, tassami issittup imartaani gassi annertoorujussuaq silaannarmiit immamit soorlu nusunneqartarmat”, Dorte Haubjerg Søgaard nassuiaavoq.
Immap CO2 –mik nusutsisarnera
Gassip silaannarmiit immamit nusunneqartarneralusooq marlutsigut pisartoq uppernarsineqarpoq. Tassa immap sikuaniit kalciumkarbonatip (CaCO3) avissaartinneqartarneragut aammalu tappiorannartut sikumi iliuuserisartagaannik peqquteqartumik nusutsisarneq pisarmat.
”Ukiuunerani sikup pinngornerani kalciumkarbonat krystalinik pilersitsisoqartarpoq. Taama ittunik pilersitsinermi gassi CO2 imarmeereersoq kaanngartinneqartarpoq. Imaq sikup ataaniittoq tarajornitsorujussuuvoq oqimaalluni CO2-lu kaangaanneqartoq ilanngullugu immap itinersuanut kivisarpoq. Kalciumkarbonat krystalit sikumiiginnartarput, gassimmi assigalugit ingerlaarsinnaassuseqannginnamik. Aasaraangat sikulu aalluni kalciumkarbonat-krystalit aattoortarput, aanniarnerminnullu CO2 atortariaqartarpaat. Taamaalilluni CO2-mik silaannarmiit nuunneqartarpoq”, Dorte Haubjerg Søgaard nassuiaavoq.
Taamaalilluni ilisimatusaatikkut qulaarneqarpoq silaannarmiit immamut CO2-mik nuussisarnermi kalciumkarbonat krystalit pingaaruteqarnerat uumassusillit sikumiittut quajaatikkut bakteerissallu soorlu CO2-mik silaannarmiit atuisarnerannit annerungaartoq.
Paasineqartoq alla pingaarutilik tassaavoq ukiut tamaasa sikuunialernerani qerunnerit naasuusaarannguit sikuliap qaavani pinngoqqaartarnerat. Taakkua kalciumkarbonat-inik akoqarluartarnerat taamaalillunilu Issittup imartaani CO2-mik piiaasinnaasarnerup pingaarutaanik ersersitsinerat Dorte Haubjerg Søgaard-ip ilisimatusaataani takutinneqarpoq aamma.
Immap sikuata pingaarutaanik paasinninnissamut suli amigaateqarpoq, paasisalli nutaat immap taassumalu sikuata silap pissusianik paasinninnerunissamut ilapittuutaassapput.
Dorte Haubjerg Søgaardip ilisimatusaataa uku oqaaseqatigiit atuakkatit maanna toorukkit “aassavat”.
Itinerusumik paasisaqarusunnermi attavigisassaq:
Ilisimatusartartoq Dorte Haubjerg Søgaard oqarasuaat +299 321200 imal. doso@remove-this.natur.gl
