Misissuisoqarfik Zackenberg ukiunik 20-nngortorsiorpoq Saqqummersinneqarfia 18.06.2015
Ilisimatuutut misissuisartut Københavns Universitetimeersut arlallit taqamut iseqartutut illutik 1995-imi misissuisoqarfik Zackenberg Tunup Avannaarsuani 1995-imi pilersippaat silap pissusaasa allanngoriartornerat sumiiffimmi tassani malinnaaffigisinnaajumallugu. Ullumikkut – ukiut 20-it qaangiunneranni – takussutissanik assissaqanngilluinnartunik peqarpugut, silap pissusaasa allanngoriartornerat pillugu erseqqissumik uppernarsaataasunik.
Allattoq: PeMi
Ilisimatuutut misissuisartoqatigiit pilersitsinissaq sioqqulluguli ukiuni arlalinni taavani sumiiffiit assigiinngitsut ornittarsimavaat Zackebergillu narsaamanertaa assigiinngiiaartunik nunatunersartooq misissuinissanut kisaatigisaminnut naleqqututut isigisimallugu. Iluatsitsillutik Dansk Polarcenter taamanikkut nutaajusoq pilersinniakkap qanoq pingaaruteqartigineranik paasitissimavaat, ilisimatuutullu misissuisoqarfik Zackenberg Dansk Polarcenterip suliniutaasa pingaarnerit ilagilersimavaat
Søren Rysgaardip, kingusinnerusukkut Kalaallit Nunaanni Silap Pissusaanik Msisissuisoqarfiup Pinngortitaleriffimmiittup pilersinneqarnerani suliniutiginnittut pingaarnersarisaata, Zackenbergip misissuinissamut piukkunnassusia ilisimatuutut misissuisartutut suleqatigiissutuulli takusinnaatigisimavaa. Taanna 1994-imi aasakkulli atortorissaanngeqaluni Daneborgimi immami paasissutissanik uuttortakkanik siullernik katersuivoq kingusinnerusukkullu immami avatangiisit qanoq ingerlaasiannik nakkutilliivivimmik pilersitsilluni. Ullumukkulli Kalaallit Nunaanni Silap Pissusaanik Misissuiveqarfiup Daneborgimi misissuinerit tamkku ilarpassui ingerlattarpai.
Ullumikkut ilisimatuutut misissuisoqarfik Zackenberg Tunup avannaarsuaniittoq misissuisoqarfiuvoq nunat tamat akornanni ilisimatuutut misissuisarfittut akuerisaasoq, timmisartunut mittarfeqarluni aammalu Zackenbergimi qulinik Daneborgimilu pingasunik illutaqarluni – katillugit 950 kvadratmeterit tassaasut laboratoriat, allaffiit, quersuit allallu. Tamakkuninnga pilersitsisoqarsimaneranut qutsavissat annersaraat Aage V. Jensen Charity Foundation, Zackenbergimut tikeraarnerup kingorna stationip annertuumik allineqarnissaanut aningaasaliisuusimasoq. Milliuunerpassuanik aningaasaliinissamut piumasaqaataasimavoq stationi Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat pigissagaat, aammalu avatangiisinik nakkutilliinerup stationillu aalajaannerusumik aningaasalersorneqarnissaanut periarfissanik pilersitsisoqassasoq. Ullumikkut ilisimatuutut misissuisoqarfimmik piginnittuupput Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat ingerlatsisuullunilu Institut for Buioscince, Aarhus Universitet.
Zackenberg nakkutilliinermut programmip GEM-ip (Greenland Ecosystem Monitoring) ilagaa – taanna sumiiffinni marlunni assigiinngitsuni silap pissusaasa allanngoriartornerisa sunniutaanik suugaluartunilluunniit immamilu sunniutaanik misissueqqissaarfiuvoq. Programmip ilaa issippallaannginnerusumi ingerlanneqartoq Kitaani (Nuuk) Kangerluarsunnguami 2007-imili ingerlanneqarpoq, Pinngortitaleriffimmiillu ingerlanneqarluni. Ilisimatuutut misissuisoqarfiit taakku marluusut ilisimatuutut misissuisartut silap pissusaasa allanngoriartornerisa sunniutaat assigiinngisut pillugit paasissutissanik assissaqanngitsunik pilersortarpaat.
Ilisimatutut misissuisartut ukiut ingerlanerini naasut uumasullu amerliartorneri qaamarngup, aputip sikullu aammalu nunami sermitat aakkiartornerinut attuumassutillit uuttotartarsimavaat. Misissuinertigut paasineqarpoq, nunarsuarmi tamarmi silap kiannerulernerata Issittuni uumasoqassutsip oqimaaqatigiinnera assigiinngitsutigut arlalitsigut sunneraa. Ullumikkut ukiut 20-it siusinnerusumut sanilliullugu upernajaarnerusalerpoq, taamaaligalutuinnassallunilu. Tamatuma ilaatigut kingunerissavaa, naasut sullerngillu, naasut kingunissaqalernissaanni sullissisuusussat malinnaajunnaassammata. Tamannalu sumiiffinni uumasut naasullu sunniivigeqatigiittarnerannut assigiinngitsutigut sunniuteqassaaq.
Ilisimatuutut misissuisartut aamma issittuni naasoqarfinni CO2-mik metanimillu aniatitsineq misissuiffigisimavaat ilamagulugulu tamanna silap siunissami suli kiannerulernissaanut, taamalu immap sikuata aakkiartorneranut nunallu qeriuaannartup aakkiartorneranut sunniuteqarumaartoq.
Ilisimatuutut misissuisarneq ilisimatuutut allaaserisanik arlalissuarnik saqqummiussinernik kinguneqartarsimavoq, tamakkulu ullumikkut silap pissusaasa allanngoriartornerat tamakkulu sunniutaat paasiniarlugit nunani tamani ilisimatuutut misissuinernut pingaarutilittut inissisisimalersimapput.
