Piujuartitsiniarluni nalunaarusiortarnerit Pinngortitaleriffimmit nutaamik aaqqiivigineqarput Saqqummersinneqarfia 26.08.2016

Kalaallit Nunaata kitaaneersunit tikaagullinnik qilalukkanillu qaqortanik piujuartitsiniartoqarneranik akuersaartumik CITES-imit 2016-imi uppernarsaasiortoqarpoq, aavernulli, nannunut, qilalukkanut qernertanut arfernullu mikinernut tunngatillugu taamaaliortoqarsinnaasimanngilaq.

Nunatta 1992-imi atsioqataaffigisimasaa CITES-ip ataani isumaqatigiissut naapertorlugu imaani miluumasunit amerlakkajaarsuarnit pisunit tunisassianik avammut niueruteqassagaanni piujuartitsiniarnermik tunngaveqarluni iluaqutiginiarneqarnerannik uppernarsaasoqarsimasussaavoq. Isumaqatigiissut naapertorlugu pinngortitap eriagineqarnissaanik, uumassuseqassutsip assigiinngisitaarneranik attassiniarnissamik aammalu pisuussutinik uumassusilinnik atuinermik piujuartitsiniarnermik kiisalu mianersortussaatitaanermik periuseqarnissamik atsioqataasimasut pisussaaffeqarput.

Naalakkersuisulli taakkuupput suut tamarmik nalilersorneqareerneranni siuliani pineqartunit miluumasunit akuersorfiunngitsumilli naliliiffigineqarsimasunit tunisassianik Nunatta avataanut tunisaqarsinnaatitaanernik aaliangersaasussaatitaasut.

CITES-p isumaqatigiissutaa Nunatsinnit atsioqataaffigineqarsimasoq

CITES-imik (Convention on International Trade in Endangered Species = Nunat tamalaat uumassusilinnit nujuartanit nungutaasinnaanermit ulorianartorsiortinneqartunit tunisassianik niueruteqartarnerit pillugit isumaqatigiissutaat) isumaqatigiissutip ataani uumasoqatigiit allattorsimaffiat marlunnut immikkoortinneqarsimavoq. CITES liste I-imi taaneqartumi uumasoqatigiinnit allattorsimasunit nunanut allanut niueruteqarsinnaatitaanerit inerteqqutaalluinnarput. CITES liste II-p ataani allattorsimasunit nunanut allanut niueruteqarsinnaatitaanerit pisinnaassappata NDF-naliliinerit (Non Detrimental Findings = NDF naliliinerit = uumasoqatigiit pineqartut ilumut piujuartitsiniarnermik tunngaveqartumik piniagaanerinik uppernarsaaniarluni nalilersuinerit) uppernarsaqqaartartussaavaat uumasoqatigiinnit pineqartunit ikiliartuutaanngitsumik piujuartitsiniarnermillu tunngaveqartumik niueruteqarsinnaanerup pisinnaanera. Pinngortitaleriffik CITES-imit toqqagaavoq ilisimatuussutsikkut toqqammaveqartumik NDF-nalilersuisarnernik suliaqartassalluni, nalunaarusiarineqartartullu Naalakkersuisunut tunniunneqartarput.

NDF-nalilersuisarnerni pineqartut tassaapput uumasoqatigiinnit naliliiffigineqartunit tunisassianik Kalaallit Nunaata avataanut niueruteqartarnerit, taamaattumillu Nunatta iluani pineqartunit tunisassianik niueruteqartarnerit pineqaratik.

NDF nalilersuisarnerit nutaamik aaqqiivigineqarput

NDF-imik nalilersuinerit nutaamik periuseqarluni ukiormanna suliarineqarput. Nunatta imartaaniittartut miluumasut arlallit pillugit ataatsimoortumik nalilersuineq siulleq pivoq. Maannamut Naalakkersuisut piserinnittarnerat naapertorlugu uumassusilinnut ataasiakkaanut immikkoortitaaraluni nalilersuisarnerit pisarsimapput. Pingortitaleriffimmeersulli aalajangerput ukiormannamiit aallartittumik naliliinernit ataatsimoorussamik nalunaarusiorfigisalerniarlugit.

Nalilersuinerit akuersaartumik imaluunniit akuersaanngitsumik aaliangiiffigineqartarput. Naliliineq akuersaarnermik kinguneqassappat uumasoqatigiinnik pineqartunik piniarnerup piujuartitsinermik tunngaveqartumik ingerlanneqarnissaa piumasaqaataavoq. Taammaattumik pineqartunit nioqqutissianik avammut niueruteqartarneq ikiliartuutaanngitsumik ingerlanneqarnera aatsaat uppernarsarsinnaagaanni akuersissummik tunisisoqartarpoq – taakkulu tassa Naalakkersuisunut ingerlatinneqartarput.

Qilalukkat qernertat aarrillu

Pinngortitaleriffik ukiormanna aalajangiivoq qilalukkat qernertat aarrillu akuersorfigineqannginnissaannik, naak ukiuni siuliini tamakkunanngaanneersunit tunisassianik avammut niueruteqartarnerit/annissisarnerillu akuersaarneqartarsimagaluartut. Taama aaliangiinernermut peqqutaavoq 2013-ip 2015-illu akornanni pisarineqartarsimasut biologit piassiissutigineqarsinnaasutut innersuussutigisarsimasaannit amerlanerusarsimanerat. Naliliinermi aamma erseqqissaatigineqarpoq aavernut tunngatillugu naliliineq akuersortumik kinguneqarsimasinnaagaluarmat, aaffattassiissuteqartarnerni annaasaqaataaginnartussat missingersornerinik ilaqartinneqarlutik aalajangiiffigineqartarsimagaluarpata.

Nannut arferillu mikinerit

Nannut akuersaanngitsumik naliliiffigineqarput, nannunniartarnerimmi biologit siunnersuiffiginikuunngikkaluaraat ingerlammata. Arferit minnerit taamattaaq akuersaartumik naliliiffigineqanngillat, taakkumi ilisimatuussutsikkut misissuiffigineqartanngimmata piniarneqartarnerat ilumut piujuartitsiniarnermik tunngaveqartumik ingerlanneqartarnersoq naliliiffigineqarsinnaanngimmat.

Arferit anginerit

Arfernit anginernit tunisassiat niuerutigineqarsinnaanerat inerteqqutaagaluarpoq, taakkkumi CITES liste I-imi nalunaarsorneqarsimmata. Taamaattorli Kalaallit Nunaata kitaata imartaaniittartut tigaagulliit pineqarneri immikkut aaliangiisoqarsimavoq, tassami tigaagulliit tamaani piniagaanerat piujuartitsiniarnermik tunngaveqartumik ingerlanneqarmata aamma biologit siunnersuinerat malillugu piniagaanerat ingerlanneqarmat. Soorluttaaq Kalaallit Nunaata kitaaniittartut qilalukkat qaqortat pineqartillugit aamma taamaattoq, taakku aamma akuersaartumik naliliiffigineqarmata.

Puisinit tunisassianik avammut niueruteqartarnerit CITES-ip ataani NDF-naliliiffigineqartarnissaat pisariaqanngitsutut aaliangiiffigineqarnikuuvoq.