Nanoqatigiinnguit silap pissusiata allanngornera iluaqutigigallarpaat Saqqummersinneqarfia 30.09.2020
Avanersuarmi nannut – Kangerliumanersuarmi Ikeq-mi uumasut – amerliartorput, issittup sinnerani nannut tatineqarsimasut assiginagit
Ukiup sikorsui Qaanaap avataaniittartut, Kangerliumanersuarmi Ikeq-mi oqaluttuaannanngorput. Siku aajuitsoq aasaanerani aattalersimagami. Sikuertalernerata kingunerisaanik seqerngup qinngorneri immamut annguttalersimapput, uumassuseqartitsinerulerlutillu. Uumassuseqarnerulerneralu Ikeq-mi nanoqarneranut malunniuteqaqaaq. Nerisagissaalersimagamik amerliartulersimasut, Pinngortitaleriffimmi ilisimatusartartoqataasullu Canadameersut, Norgemeersut, USA-meersullu ukiut ingerlanerini marloriarlutik, tassalu ukiuni 2012-2016-ikkunni aammalu 1993-1997-ikkunni misissuisimanerisa tamanna paasinarsisippaat. 1990-ikunni nanoqatigiiaat 225-usut 2010-kkunni 360-inngorsimapput. Amerleriarnerisa saniatigut nannut sumiiffimmi annertunerujussuarmi uumaffissaqalersimanerat misissuinerup takutippaa.
Ukiup sikuata aattalernera piffissap sivikitsup iluinnaani nannunut iluaqutaajumaartoq ilisimatusartartut misissuisimasut erseqqissaatigaat, nannullu pineqartut issittumi nannut amerlassusaasa 1-2 procentiinnaraat. Nannut nunarsuarmi avannarpasinnerpaami uumasuusut ilaat uani pineqaramik.
”Kangerliumanersuarmi Ikeq-mi nannut atugarissaarpaseqaat. Amerliartorput siornatigutullu aamma amerlatigisunik piaqqisarput. Imarli Qaanaap avataaniittoq kissarneruleqqissappat nannut tamaaniittut kujasinnerusumeersutulli atugaqalersinnaapput ajornartorsiulerlutillu. Nannummi kujasinnerusumiittut silap pissusiata allanngoriartornerata kingunerisaanik eqqugaanerusimapput – kujasinnerusumi sikusarnera annertuumik allannguuteqarsimammat, silallu pissusiata allanngoriartuinnarnera ilutigalugu kujasinnerusumi nanoqatigiiaat ajornartorsiornerulersimammata. Silap pissusiata allanngoriartuinnarnera unitsinniarlugu iliuuseqartoqanngippat, taava Kangerliumanersuarmi Ikeq-mi nanoqatigiiaat kujasinnerusumi nanoqatigisamittulli atugaqalertussaassapput”, qaffasinnerusumik ilisimatusartartoq Kristin Laidre Pinngortitaleriffimmeersoq oqarpoq.
Misissuinerup inerneri ”Canadamiut Kalaallillu Nannut pillugit Ataatsimiitsitaliarsuaannut” 2016-imili saqqummiunneqarput aatsaallu qanittukkut ilisimatuussutsikkut atuagassiami ataqqineqaqisumi Global Change Biology-mi saqqummersinneqarput.
Itisiliisumik paasisaqarniaraanni attavigineqarsinnaapput:
Qaffasinnersumik ilisimatusartartoq, Dr. Kristin L. Laidre, e-mail: klaidre@uw.edu imaluunniit immikkoortortaqarfimmi Pisortaq, Fernando Ugarte oqarasuaat 361200, e-mail: FeUg@natur.gl
Ikeq-mi immap sikua qangaanerusoq meterit arlerlugit issutigisarsimagaluarpoq ukiuuneranilu taamaallaat sikuusalersimalluni. Aasami sikuertalernera peqqutaalluni imaq qaamaneqarfiulermat suna tamarmi uummarsimavorlusooq. Ass.: Stephen Atkinson.
Ikermiittut nannut amerlanerulersimapput, siornatigutullu piaqqiortarnerat allannguuteqarsimagani. Aasaanerani sikuersimasalernera nannunut atoruminarnerulersitsimavoq nerisassaqarnerulersitsimallunilu. Ass.: Stephen Atkinson.
Ikermi Sermersuaq imaanut ataannartoq nakkaasartorlu Humbolt Glacier ippoq. Killingata saavani nannut tumai timmisartumiit assilisaapput. Ass.: Stephen Atkinson.
Ikermi ukiup sikuata aasami aattalernerata kingunerisaanik nannut amerlinerat pinasuartumik iliuuseqartoqanngippat piffissap aalajangersimasup iluinnaani atuutissangatinneqarpoq, kujasinnerusunimi nannut ikiliartormata. Ass.: Fernando Ugarte.
Nannunik qaammataasanut nassitsissutilersuisarnerit piffissani marlunni 2012/2013 (titarnerit qernertut) aammalu ukiuni 1990-ikkunni (titarnerit tungujortut) ingerlaarfigisartagaannik takutitsipput. Nannut nunarsuup Issittortaani uummavigisaat takuneqarsinnaapputtaaq:
Arctic Basin (AB) – Issittup imartaa, Baffin Bay (BB) – Baffin Bugt, Barents Sea (BS) –Barentip imartaa, East Greenland (EG) – Tunup imartaa, Kane Basin (KB) – Kara Sea (KS) – Karap imartaa aamma Laptevhavet (LP) – Laptevip imartaa.
(Ullorissap nalunaarpaa: nannup qaammataasanut nassitsissutilerneqarnera).
