NAMMCO-p qilalukkat qernertat qaqortallu pillugit paasissutissat nutaajunerpaat saqqummiuppai Saqqummersinneqarfia 15.09.2020

NAMMCO-p (North Atlantic Marine Mammals Commission, Atlantikup Avannaani Imaani Miluumasut pillugit Ataatsimiititaliarsuaq) ataatsimiititaliarsuata 2017-imi nunanit assigiinngitsuneersunit ilisimatusartartunut piumasaqaateqarnera naapertorlugu – matumani ilisimatusartartut Pinngortitaleriffimmeersut ilanngullugit – qilalukkat qernertat qaqortallu pillugit ilisimasanik tamanik eqikkaaqqusineranik suliaq aallartinneqarpoq. Maannalu suliaq ilisimatuussutsikkut allaaserisatut katersatut ilusilerlugu saqqummiunneqarpoq, tassanilu qilalukkat qernertat siunissaasa aarleqqutigineqarnerat allaaserineqarpoq.

Suleqatigiissitap immikkut ilisimasalinnik inuttalerneqarsimasup aalajangiuppaa qilalugaqatigiiaat qaqortat 21-ummata (aammalu qaqortaqatigiit Kalaallit Nunaata kitaata imartaata kujataaniittarsimasut nungutaasimasulli ilanngunneqarlutik) qernertallu aqqaneq marluusut. Taama aalajangiussaqarnermi tunuliaqutaapput aasaanerani siaruarsimaffigisartagaannik uppernarsaatit – sumiiffimmi ilisimasalinnit uppernarsarneqarsimasut– kiisalu nalunaaqutsersuisarnertigut paasisat, kingornuttagaasigut misissuiffigineqarnerinit paasissutissat aammalu timmisartuaqqamik kisitsisarnernit paasissutissat pissarsiarineqarsimasut aallaavigineqarmata. Suleqatigiissitap ilanngullugu eqikkaaffigaattaaq qilalugaqatigiiaanut taakkulu qanoq issusiannut akornusersuutit uumassusilinnut pineqartunut uisarusertitsilersartut.

Qilalukkat piniagaanermikkut silallu pissusianik uisarusertinneqartarput

Nunarsuup Issittortaani inuit angallanneruleriartornerisa kinguneri qilalukkanut qernertanut qaqortanullu sunniukkaluttuinnavivipput. Immikkut ilisimasallit suleqatigiissitaanni qilalukkanik uisarusersortitsisartut suuneri ilanngullugit aalajangersorneqarput:

• piniagaanerat
• uumatillugit pisarineqartarnerat
• aalisariutit qilalukkat nerisassaannik ilanngartuisarnerat
• silap pissusiata allanngoriartornera
• umiarsuit nipiliornerat
• suliffissuaqarfiit iliuusaat
• immap naqqanik sajuppillatsitsisarluni misissuisarnerit.

Siusinnerusukkut aningaasarsiutigalugu piniartarnerit arfeqatigiiaat ilaasa ikilipiloorsimanerannik kinguneqarsimapput. Kingusinnerusukkullu arfeqatigiiaat ikileriaateqarsimanerinut peqqutaasut tassaapput killeqanngitsumik piniagaanerat aammalu avatangiisini pissutsinut attuumassuteqartut. Silap pissusiata allanngoriartornerata kingunerisaanik naatsorsuutigineqarpoq kingunissai annertoorujussuujumaartut, arfeqatigiiaanut kingunerusut ajortuukkajunnerusut – soorlu nerisaasa allannguuteqarfigineqarnerat aammalu imaata sikuata nungukkiartornera ilutigalugu umiarsuarsornerulernerit.

Tunup imartaaniittartut qilalukkat qernertat aarleqqutigineqarput

Suleqatigiissitap immikkut ilisimalinnik inuttalersorneqarsimasup qilalukkat qernertat qaqortallu immikkoortillugit nalilersuiffigisimavaat, arferillu pineqartut pillugit aarleqquteqarnermik annertussusia pissutsit makkua tunngavigalugit naliliiffigisarsimavaat:

• maannakkut piniarneqartarnerisa sunniutaat
• pissutsit qilalukkanik uisarusertitsisartut
• paasissutissat maanna pigineqareersut tutsuiginaataat.

Qilalukkat qaqortaqatigiiaat mikinerit ilaat siunissaat eqqarsaatigalugu aarleqquteqartoqarpoq – qaqortaqatigiiaat makku pineqarlutik: Ungavap kangerliumarnganiittartut (immaqa nungutaareerput), Cook Inlet, St Lawrence Estuary, Cumberland Sound aammalu allat qaqortaqatigiiaat ikiutsuinnarnik arfertaqartut: Hudsonip Kangerluaniittartut, Barentip imartaaniittartut, Karap Imartaaniittartut kiisalu Laptevip Imartaaniittartut.

Qilalukkat qernertaqatigiiaat arlalialinnguit aamma siunissaat eqqarsaatigalugu aarleqqutigineqarput, tassa pisassiissutigineqartut sinnerlugit pisaqarfiusartut Qimusseriarsuarmiittartut aamma Kalaallit Nunaanni Tunup imartaaniittartut. Suleqatigiissitap aamma arferit pineqartut uumavigisaat eqqarsaatigalugit akornusersuutaasinnaasut suusinnaanerat aalajangersorsimavaat tikkuarlugulu qilalugaqatigiiaat ilusiligaanerinut tunngassuteqartunik ilisimasaqannginneq.

Arferit pineqartut avatangiisaannut tunngassuteqartut ingerlaavartumik allanngoriartortuupput taamaattuartuullutillu, qularnanngitsumillu qilalugaqatigiiaanut sunniuteqanngitsoorunnarnatik. Taamaammat NAMMCO-p qilalukkat pillugit immikkut ilisimasalittut suleqatigiissitaata piffissami kingusinnerusukkut maannaagallartoq inerniliussatik nalilersoqqikkumavaat ilanngullugu naliliiffiginiarlugu misissuinernik nutaanik ingerlatsisoqartariaqarnersoq paasissutissaatillu nutartertariaqarnersut.

Ilisimatuussutsikkut allaaserisat USA’mi National Marine Fisheries Service suleqatigalugu suliaapput atuarneqarsinnaallutillu UANI

Itinerusumik paasisaqarusunnermi attavissaq:

Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfiup pisortaa Fernando Ugarte oqarasuaat 361200 imal. feug@natur.gl

Qilalukkat qernertat ikileriarnerata ernumanaateqarnera pillugu oktober 2020-imi ilisimatuussutsikkut allagassiami Science-mi allaaserineqarnera atuaruk UANI