Qaleralik tunumi misissuiffigineqarpoq Saqqummersinneqarfia 28.07.2020
Pinngortitaleriffik Royal Greenlandilu suleqatigiillutik Tunumi qaleraleqassusia paasiniarlugu misissuileruttorput. Royal Greenlandip ningittagarsuutaa MASILIK atorlugu misissuineq ingerlanneqarpoq, Pinngortitaleriffimmiit ilisimatusartartut marluk qaleralinnik nalunaaqutsersuillutillu pisanik katersisuupput. Misissuinerit Pinngortitaleriffiup suliniutaanut NORSUSTAIN-imut ilaapput, Kalaallit Nunaallu tamakkerlugu avataani qaleraleqassusia paasinarsisittussaavaat. (Paasissutissat pillugit allagaq ataani takujuk).
Tunumi qalerallit qaleraleqarfissuarmut ilaaginnartutut isiginiarneqartarpoq, taannalu Islandip Savalimmiullu eqqaannut siaruaassimasutut isiginiarneqartarpoq. Nalunaaqutsiinerilli siusinnerusukkut ikkussorneqarsimasut paasinarsisippaat qaleraleqarfiit akuliussuussimasut pineqarunartut. Taamaattumillu qaleraleqassuseq assigiinngitsutigut misissuiffigerusullugu suliniummi periutsit assigiinngitsut atorneqartarput. Tunumi qalerallit qaleraleqarfimmut annertunermut, Islandimut Savalimmiunullu siaruaassimasumut ilaasutut isiginiarneqartarput. Siusinnerusukkullu nalunaarsuinerit paasinarsisippaat qalerallit akuugaasorujussuit imaasiallaannarlu paasineqarsinnaanngitsut piusut. Taamaattumik-una qaleraleqarnera assigiinngitsutigut paasisaqarfiginerorusullugu periutsit assigiinngitsut atorlugit misissuisoqartoq. Ilisimatusartartut MASILIK-mut ilaasut sungaartunik 600-nik amerlanerusunik nalunaaqutseereersimapput, qalerallillu nalunaaqutsikkat sumut ingerlaartarneri annerusumik paasisaqarfigerusullugit imaanut uterteqqinneqarsimalerput, pisarineqaqqissagunik takuneqarsinnaaniassammata sumiissimanersut. Ilisimatusartartut nalunaaqutsiinertik iluaqutigalugu paasisaqassagamik qalerallit suminngaaniit sumut ingerlaarsimanersut. Taakkua saniasigut qalerallit 100it elektroniskenik nalunaaqutserneqarsimapput, Data Storage Tags (DST-mærker)-inik taaneqartartunik, taakkua nalunaarsortarpaat piffissaq, aqqarfigisap itissusia, nillissusia aammalu aalisakkat sumut ingerlaarnersut. DST-mik nalunaaqutsikkat pisarineqaqqissagunik, taava naatsorsorneqarsinnaassapput qalerallit ingerlaarfii, imaanut aqqarneqareernermininngarnik pisarineqaqqinnissamik tungaannut. Assersuutigalugu paasinarsisinnaavoq qaleralik ungasinnerusumut sumiiffimmullu aalajangersimasumut ingerlaarsimanersoq. Paasissutissat itissutsimut immallu kissassusaanut nillissusaanulluunniit assersuunneqarsinnaassappata, taava qalerallit sumiikkusunnerusarnersut ilisimatusartartunit paasineqarsinnaammat.
Qalerallit timaanni kingorngussassaat suunersut aamma ilisimatusartartunit misissorneqartussaapput. Misissugassatullu tigusat Nunatta Kitaani, Islandimi Norgemilu qaleralinnut assersuunneqartussaapput. Timaasalu kingorngussassaasa misissuiffigineqarnerisigut paasinarsissaaq qalerallit qaleraleqarfinnut sorlernut atasuunersut Atlantikullu avannaatungaani sumut ingerlaartarnersut aamma paasineqassalluni.
Qaleralik sungaartumik nalunaaqutsigaq imaluunniit DST-mik nalunaaqutsigaq tunniukkaanni akissarsiassaqartitsisoqassaaq, sumi pisarineqarnera ullorlu pisarineqarfia ilanngullugit allassimagaanni. Qaleralik nalunaaqutaalu peernagit tunniukkaanni akissarsititsisoqartussaavoq, aalisakkat suiaassusia ukiuilu misissornerisigut paasineqarsinnaasussaammata.
DST-meqqi elektroniskiusoq qaleralimmut ikkutaq. Ass.: Mette Svantemann Lyngby.
SULINIUT NORSUSTAIN pillugu paasissutissat:
Suliniutitut ingerlataq aqqutigalugu ilisimatuussutsikkut tunngaveqartumik qaleralittassanik siunnersuisarneq pitsaanerulertussaassaaq. Periutsit assigiinngitsut atorlugit tamanna pisussaagami: qalerallit timaanni kingornussartassaasa misissuiffiginerisigut suffisartut sumiinnersut paasiniarneqassapput; qalerallit sissiisa qanoq katiterneqarsimaneri misissuiffigineqassapput paasiniarlugu qalerallit uumasarfii sumiinnersut; qarasaasiatigut paasiniarneqassaaq suffiffii qaleraleeranngortussallu uumaffii sumiittarnersut; qalerallit nalunaaqutsernerisigut ingerlaartarneri, aalisarnermullu paasissutissat paasiniarneqartussaapput.
Suliniut ukiuni 2020-2022-mi ingerlanneqartussaavoq nunani avannarlerni imaani ilisimatusarfiit Danmarkimiittut, Norgemiittut, Islandimiittut aammalu Savalimmiuniittut suleqatiginerisigut. Suliniutip pingaarnertut anguniagaraa nunat avannaamioqatigiit sineriaanni najugalllit qaleraleqassusianik ilisimanninnerulernissaat, ilisimanninnerulernertillu piviusunngortillugu siunnersuisalersinnaaniassammata. Suliniut aqqutigalugu piujuartitsisumik peqassutsimullu patajaatsitsisumik aalisarnerup ingerlanneqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq, avannaamioqatigiillu nutaaliortumik suleqatigiilluarnissaat anguneqarumaartoq neriuutigineqarpoq.
Suliniut Pinngortitaleriffimmiit aqunneqarpoq Nordisk Ministerrådimiillu aningaasaliiffigineqarsimalluni, Nordisk Ministerrådimi Danmarkip, Kalaallit Nunaata, Savalimmiullu ataatsimoorlutik siulittaasuunerannut attuumassuteqartumik. Kalaallit Nunaanni siulittaasoqarfik Nunanut allanut Nukissiuteqarnermullu naalakkersuisumit, Steen Lyngemit ingerlanneqarpoq.
Annerusumik paasisaqarniaraanni:
Annerusumik paasisaqarniaraanni attavigineqarsinnaavoq Jesper Boje, qaffasinnerusumik atorfeqarluni ilisimatusartartoq emailimut: jbo@aqua.dtu.dk imaluunniit uunga sianerluni: Dir. +45 35 88 34 64 & +45 51167515.
