Periuseqalerneq qilalukkanut iluaqutaallunilu periarfissaqartitsilissasoq Saqqummersinneqarfia 22.09.2022

Hokkaido University-mi Japanimi Pinngortitaleriffimmilu ilisimatusartartut suleqatigiillutik sammiveqanngitsunut periutsimik taaneqarsinnaasoq periuseralugu (kaosteori) nalunaarsukkat ulluni 83-ini qilalukkamik malinnaaviginninnerminngaanneersut atorlugit misissueqqissaarsinnaalersimapput. Malugisaatit elektroniskiusut atorlugit ilaatigut qilalukkap aqqaamanerani nalunaarsukkat misissoqqissaarnerini ilisimanngisat ilisimaneqalerput, soorlu ullup ingerlanerani qilalukkap uumariaaserisaa aallaqqaammut sammiveqanngitsutut isikkoqarsinnaagaluartoq paasinarsisimmassuk, nalunaarsukkani qilalukkap aqqaamaneri, sumiittarneri aammalu immap qaatungaani qasuersaartarnerinut tunngasut paasissutissat erseqqarissisittalermatigit.

Matematikkimi periuseq sammiveqanngitsunut periuuserineqartartup ilaa atorlugu nalunaarsukkani ileqqut takujuminaassinnaagaluartut takujuminarsisittalerpaat. Qilalukkap pissusaasa misissoqqissaarnerini ullup ingerlanerani ileqqui suunersut takuneqarsinnaanngortillugit, ukiullu qanoq ilinera malillugu pissusaat sunnerneqartartut takuneqarsinnaalerpoq. Ullup qeqqarnerata nalaani qilalugaq immap qaangajaaniittumi eqqissisimaartarpoq, ullullu taamaalinerani aqqarnermini itisoorujussuarmukartarluni. Taarsiarsaarnerani unnuamilu immap qaatungaaniinnerusoq aqqartarpoq aammali sukataarnerorpasittarluni – tassani ilimanarluinnarpoq amikorniartarnissaa – amikummi ullut tamarluinnaasa immap ikerisigut qummut ammullu ingerlaartaramik. Imarlu sikugaangat immap qaatungaanerusoq aqqaamasarneri akuttusillutik itinerusumut aqqarnerusalertaramik.

Evgeny A. Podolskiy, Hokkaido University-mi geofysikeriusoq allaaserisami pingaarnertut allaaserinnittuuvoq, nalilersuinerillu ilisimatuussutsikkut allaaserinnittarfimmi PLOS Computational Biology-mi saqqummersinneqarput. “Nalunaarsuutit maluginiutitallit immami miluumasunut ikkunneqarsinnaasut ineriartortuarlutillu nalunaarsuutinik katersisinnaaneri annertusigaluttuinnaraluartut, taamaattoq pissusilersuutit allanngorarnerusut nalilersuiffigilluarnissaannut periutsinik suli amigaateqartoqarpoq,” Evgeny A. Podolskiy nassuiaavoq.

Ilisimatusartartut qilalugaq qernertaq Ittoqqortoormiini nassitsissutilersoraat. Ass.: Pinngortitaleriffik.

Podolskiy-p Pinngortitaleriffimmi ilisimatooq Mads Peter Heide-Jørgensen peqatigalugu nalunaarsukkat sammivileruminaatsut sammivilernissaannut periutsimik imaannaanngitsumik ineriartortitsipput. Ilisimatusartartut taakkua marluk aappaa nalunaarsukkat suliarinissaannut ilisimasaqarluartoq aappaa uumasunik nalunaarsukkanik katersinissamut ilisimannilluartoq suleqatigiillutik qilalukkat qernertat pissusilersuutaat assigiinngiiaaraluaqisoq paasinarsisissimavaat.

“Periuserput ajornanngitsutut taaneqarsinnaavoq, nalunaarsukkammi ukiorpassuarni katersorneqarsimasut atorlugit uumasut ataasiakkaat aammalu uumasut allat pissusilersuutaat suuneri paasisinnaasaratsigit, sunnerneqarnerillu assigiinngitsut pissutigalugit akorngusersorneqarneri paasillugillu takusinnaasaratsigit,” allaaserinnittut oqarput. Silallu allanngoriartornerata, immallu sikuata annikilliartornerata kingunerisaanik qilalukkanut qernertanut issittumilu uumasunut allanut ajornartorsiutaalersinnaasunut nalilersuinernut periuseq iluaqutaalertussaavoq. Periusermi atorlugu paasisat aallaavigalugit najoqqutassaliornissamut (politikkiliornissamut) atorneqarsinnaaleramik, tamannalu pingaaruteqaqaaq, tassami silap allanngoriartornera, inuillu ingerlataasa annertusigaluttuinnartumik akorngusersuinerisa, uumasut ulorianartorsiortitaasut iluaqutigisinnaasaannik paasisat atorlugit oqartussat najoqqutassaliorsinnaalissammata.

Sukumiinerusumik paasisaqarniaraanni saaffissat: Ilisimatooq Mads Peter Heide-Jørgensen mail: mhj@ghsdk.dk oqarasuaat: 0045 40257943 imaluunniit Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfimmi pisortaq, Fernando Ugarte, oqarasuaat. +299 361200, mail: feug@natur.gl.