Qilalugaq qaqortaq
Qilalukkat qaqortat. Ass.: M. P. Heide-Jørgensen
Delphinapterus leucas
Qilalukkat pinngortitaassusia
Qilalukkat qaqortat (beluga) arfiupput kigutillit naparutaqanngitsut. Qilalukkat qaqortat piaqqat (isortat) qasiartumik qalipaateqartarput ukioqqortusiartornertilli ilutigalugu qaqorsiartortarput arfinillit missaannik ukioqaleraangamik qaqqorissunngortarlutik. Qilalugaq qaqortaq inerilluarsimasoq 3-5 meterit akornanni angissuseqartarpoq 1.500 kiilullu tikillugit oqimaatsigilersarluni. Arnavissat angutivissanit mikinerulaartarput. Qilalukkat qaqortat nerisarinerusartagaat tassaapput aalisakkat, soorlu
saarulliit, uukkat, suluppaakkat, qeeqqat aamma qalerallit, kisiannili aamma amikut, raajat, saattuat eqaluillu nerisarisarlugit.
Qilalukkat qaqortat qernertallu sananeqaatimikkut qanigisariipput, arfernillu eqqumiitsunik isikkulinnik takusoqartarpoq, tamannalu pissutaalluni uumasut taakkua piaqqioqatigiissinnaanerannik ilisimatusartut piniartullu pasittattarsimarput (hybridiseringimik taaneqarluni). Qeqertarsuup tunuani arferup pisarineqarsimasup niaquata saarnga allakajaamik isikkulik misissuiffigineratigut, Pinngortitaleriffiup Københavns Universitetillu, taanna arfeq qilalukkamit qernertamit arnavissamit qilalukkamillu qaqortamit angutivissamit piaqqiarineqarsimasoq, aalajangersimasumik oqaatigisinnaavaat. Taamaalillutik qilalukkat qaqortat qernertallu piaqqioqatigiissinnaanerannik ilisimattaassineq uppernarsillugu. Misissuineq pillugu uani atuarit.
Upernavimmi qilalukkat qaqortat pisat. Ass.: Pinngortitaleriffiup assiisivia
Siammarsimanerat
Qilalukkat qaqortat ataatsimoortut marlunniit qulinut amerlassusillit naammattoorneqakkajunnerusarput aamma ukioq naallugu Issittup imartaaniittarput. Tunup imartaani qilalukkat qaqortat akuttusoorujussuupput, kisianni Kitaata imartaani qilalukkat qaqortat ukiuunerani (ukiamit – upernaamut) Avannaani Qaanaap imartaanit kujammut Qeqertarsuup Tunuata imartaata kujataa tikillugu naammattoorneqartarput (nunap assiga takuuk). Qilalukkat qaqortat ilaasa Qaanaap avataani imartaq (Nordvandet) nerisassarsiorfigisarpaat, ilaali aamma nerisassarsiorlutik Sisimiut avataanukartarput, ingammik Store Hellefiskebankemut. Issittumi Canadap qeqertaasalu akornini immani ukioq kaajallallugu qilalugaqartarpoq, tamakkulu ukiukkut Kalaallit Nunaata Kitaata imartaaniissimasut upernaakkut nuliujartorlutik erniartorlutillu Canadap qeqertaasa akornginukartarlutik.
Kalaallit Nunaata kitaani Canadamilu qilalukkat qaqortaqatigiit ataasiakkaat sumiiffii. Tigusiffik: www.nammco.no
Qilalukkat qaqortat arfiviit qernertallu assigalugit sikut katinngasut qanillugit uumasuupput. Ilaatigulli sila tassanngaannaq nillerteriasaartillugu sikumi quppat arferit anersaartorfissaralui qerrullutik matusarput. Taamaattoqartillugu arferit sassissinnaasarput.
Qilalukkat qaqortat sassissimasut. Ass.: Pinngortitaleriffiup assiisivia.
Nunatsinni killiffiat
1800-kkut naalerneranni iluanaarniutigalugu qaqortanik qilalugarniarneq aallartippoq aamma 1920-kkut ingerlaneranni qilalukkat qaqortat ima ikilisimatigaat piniapilunneqarnermik kingorna allaat allorniusap sanimukartut avannarliup 66-iata kujataa-tungaani takussaajunnaavissimallutik. Kalaallit Nunaata kitaani qilalukkat qaqortat 1954-imi 35.000-it missaanik amerlassuseqassangatinneqarsimasut 1970-imi 18.600-inut ikileriarsimasut missingersorsimavaat, 2004-milu 8.000-it missaaniitsinneqarlutik. 2004-mi pisassiissutitaqalertinneqarmata qilalukkat qaqortat amerliartoqqilersimapput.
Ilisimatusarneq aqutsinerlu
Kalaallit Nunaanniit, Danmarkimiit nunanillu tamalaanit aningasaliiffigitinnikkut Pinngortitaleriffiup, piniartut qanimut suleqatigalugit, qilalukkanik qaqortanik misissuinernik naammassisaqarnikuupput. Misissuinerit arferit ingerlaarnerannut, piaqqiortarnerannut ukiunullu tunngapput, timmisartumiillu kisitsisoqarluni. Misissuinerit taakkua tunngavigalugit Kalaallit Nunaanni qilalukkanik qaqortanik aqutsineq pitsaasumik nalilerneqarpoq. JCNB-ip (Joint Commission on Conversation and Management of Narwhal and Beluga) siunnersuinerat tunngavingalugu Namminersorlutik Oqartussat pisassiissutissiisarput. Siunnersuineq qilalukkanik qaqortanik misissuinermik kisitsisarnermillu tunngaveqarpoq. Qilalukkat qaqortat qernertallu nunatsinni Canadalu ilanngullugu angalasartut pisarineqartartullu Pinngortitaleriffiup NAMMCO aamma JCNB suleqatigalugit amerlassusaannik naatsorsuisarput.
2004-mi qilalukkanik qaqortanik qaammataasanut nassitsissusersuinermi qilalugaq qaqortaq napittortarineqarsimasoq. Ass.: M.P. Heide-Jørgensen
Qilalukkat misissuiffigineqarnerat annerusumik paasisaqarfigiuk
